ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Δημοσιευμένο στο ΦΕΚ 6205/2021
Αριθμ. 166196/Δ1
Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής στο Δημοτικό Σχολείο.
Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
Έχοντας υπόψη:
1. Τις διατάξεις:
1.1. Του εδαφίου πέμπτου της παρ. 11 του άρθρου 4 του ν. 1566/1985 (Α’ 167), όπως τροποποιήθηκαν με τις διατάξεις των παρ 1, 2 του άρθρου 7 του ν. 2525/1997 «Ενιαίο Λύκειο, πρόσβαση των αποφοίτων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και άλλες διατάξεις» (Α’ 188),
1.2. της περ. α) της υποπαρ. ββ) της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 3966/2011 «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» και λοιπές διατάξεις» (Α’ 118).
1.3. του άρθρου 175 του ν. 4823/2021 «Αναβάθμιση του σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις» (Α’ 136),
1.4. του άρθρου 90 του Κώδικα της νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα, (π.δ. 63/2005, Α’ 98), σε συνδυασμό με την παρ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 (Α’ 133),
1.5. του π.δ. 81/2019 «Σύσταση, συγχώνευση, μετονομασία και κατάργηση Υπουργείων και καθορισμός των αρμοδιοτήτων τους - Μεταφορά υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων» (Α’ 119),
1.6. του π.δ. 83/2019 «Διορισμός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης, Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α’ 121),
1.7. του π.δ. 84/2019 «Σύσταση και κατάργηση Γενικών Γραμματειών και Ειδικών Γραμματειών/Ενιαίων Διοικητικών Τομέων Υπουργείων» (Α’ 123),
1.8. του π.δ. 2/2021 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α’ 2).
2. Την υπό στοιχεία. 168/Υ1/08-01-2021 κοινή απόφαση του Πρωθυπουργού και της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων «Ανάθεση αρμοδιοτήτων στην Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ζωή Μακρή». (Β’ 33).
3. Την υπό στοιχεία 104671/ΓΔ4/27-09-2021 (Β’ 4003) απόφαση της Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων «Πιλοτική Εφαρμογή Προγραμμάτων Σπουδών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση».
4. Τις υπ’ αρ. 55/14-10-2021 και 56/21-10-2021 πράξεις του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
5. Το γεγονός ότι από την παρούσα απόφαση δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του τακτικού προϋπολογισμού του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων σύμφωνα με την υπό στοιχεία Φ.1/Γ/815/160235/Β1/08-12-2021 εισήγηση της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων,
αποφασίζουμε:
Το Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής στο Δημοτικό Σχολείο ορίζεται ως εξής:
Α. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Το θέατρο ως πολιτισμικό φαινόμενο, ως μορφωτικό αγαθό και διαδικασία δράσης, συμβάλλει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των συμμετεχόντων/-ουσών - μαθητών/-τριών, ενώ η παιδαγωγική του αξία καθιστά επιτακτική την ανάγκη δυναμικής παρουσίας του μαθήματος της Θεατρικής Αγωγής στα Προγράμματα Σπουδών. Προς αυτή την κατεύθυνση η Θεατρική Αγωγή στην εκπαίδευση αναπτύσσεται υπό το πρίσμα των σύγχρονων αντιλήψεων του επιστημονικού κλάδου της Παιδαγωγικής του Θεάτρου, που κατά τις τελευταίες δεκαετίες αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο.
Βασικοί στόχοι της Παιδαγωγικής του Θεάτρου, μεταξύ άλλων, είναι:
- η διερεύνηση της ανάπτυξης της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης των μαθητών/-τριών,
- η καλλιέργεια του αισθητικού (θεατρικού, καλλιτεχνικού) κριτηρίου,
- η επαφή τους με τις αξίες του πολιτισμού και
- η ανάπτυξη συλλογικής και συνεργατικής συνείδησης στη σχολική κοινότητα.
Το θέατρο στην εκπαίδευση συνιστά πολυδιάστατη πραγματικότητα με ετερόκλητα, συχνά, στοιχεία, που αντιστοιχούν στις ποικίλες όψεις του θεάτρου ως πολιτισμικού φαινομένου, καλλιτεχνικού και κοινωνικού γεγονότος, μέσου επικοινωνίας και έκφρασης, προϊόντος πολιτιστικής δημιουργίας και αγωγής του κοινού. Εντασσόμενη στο εκπαιδευτικό σύστημα, η Θεατρική Αγωγή συμβάλλει στην εμπέδωση των ανθρωπιστικών αρχών και αξιών, θεμελιωδών εννοιών, κοινωνικών γνώσεων και δεξιοτήτων και προσωπικών εμπειριών, που στο σύνολό τους προάγουν, καλλιεργούν και διαμορφώνουν τον ψυχικό και πνευματικό κόσμο των μαθητών/-τριών.
Η Θεατρική Αγωγή διαμορφώνει τις αντιλήψεις των μαθητών/-τριών υπό το πρίσμα των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών και, ενδυναμωμένη από την τέχνη, λειτουργεί ως «έντεχνη παιδαγωγία» με πολυδιάστατο περιεχόμενο και σύγχρονες αντιλήψεις και τεχνικές, αναδεικνύοντας τις κλασικές αξίες και τη σημασία της ετερότητας σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων της.
Ανανεώνει την επικοινωνιακή σχέση εκπαιδευτικού και μαθητών/-τριών, με την υιοθέτηση και εφαρμογή αντιλήψεων κινημάτων και θεωριών, που αφορούν:
- τον βιωματικό, επικοινωνιακό και παιγνιώδη χαρακτήρα της μαθητείας, καθώς, επίσης, την καλλιέργεια της συνεργατικής μάθησης και της στοχαστικής-κριτικής σκέψης,
- την ανάπτυξη του κοινωνικού εποικοδομητισμού για ενδυνάμωση γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων και της διερευνητικής στάσης στην κατάκτηση της γνώσης,
- την κοινωνική αλληλεπίδραση και ανταλλαγή σημασιών των μαθητών/-τριών για νέες κατανοήσεις στη συλλογικότητα της μαθητικής συνεργατικής ομάδας, η οποία αποτελεί το πλαίσιο για καλλιέργεια της δημιουργικής και κριτικής σκέψης και ταυτόχρονα της αυτονομίας του/της μαθητή/-τριας για λήψη αποφάσεων και επίλυση προβλημάτων στη βάση της ζώνης επικείμενης ανάπτυξης,
- τη δημιουργία κειμένων, ως ανοιχτών και δυναμικών διαδικασιών, με βάση τον κριτικό γραμματισμό, την πολυτροπικότητα και τους πολυγραμματισμούς,
- την αποστασιοποίηση από τον ρόλο, βάσει της ικανότητάς του για κριτικό στοχασμό και αξιοποίηση της ανταπόκρισης/αντίληψης του θεατή,
- τη σημασία της μετασχηματίζουσας μάθησης για την αλλαγή στάσεων, αντιλήψεων, συμπεριφορών, πρακτικών και για τη διαμόρφωση νέων στρατηγικών ζωής,
- την υποστήριξη της διαφοροποιημένης διδασκαλίας μέσω ποικίλων μορφών μάθησης και διδασκαλίας, προσαρμοσμένων στην ετερογένεια της σύγχρονης σχολικής τάξης.
Η Θεατρική Αγωγή αξιοποιεί ως θεμελιώδη στοιχεία της θεατρικής παιδείας μέσω της αποτελεσματικής διδασκαλίας και μάθησης:
- το ψυχοκοινωνικό περιβάλλον,
- την κοινωνική και επικοινωνιακή φύση του θεάτρου,
- τον βιωματικό χαρακτήρα του,
- τη συμβολική λειτουργία του.
Υπό το πρίσμα της Παιδαγωγικής του Θεάτρου, εδραιωμένη στη βιωματικότητα, σωματικότητα, εποπτικότητα, παραστατικότητα, η Θεατρική Αγωγή στην εκπαίδευση φέρνει τους/τις μαθητές/-τριες σε επαφή με καταστάσεις, σχέσεις, συμπεριφορές, επιτρέποντάς τους να εκφράζονται μέσω αυτών και να τις διερευνούν κριτικοστοχαστικά, στοχεύοντας σε παρεμβάσεις και αλλαγές. Συνδέει θεωρία και πράξη, συγκινησιακή και στοχαστική εμπειρία και γνώση, καλλιεργώντας τις δεξιότητες του νου, της μαθητείας και της ζωής. Στις παιδαγωγικές-διδακτικές μεθόδους της (θεατρικό παιχνίδι, διερευνητική δραματοποίηση, δραματοποίηση κ.ά.) και με τις διαφορετικές μορφές της (διδασκόμενο μάθημα, ελεύθερη δημιουργία, πολιτιστικές εκδηλώσεις) προβάλλει αρχές και αξίες, δημιουργεί συνθήκες για απόκτηση εμπειριών, μέσω της πληροφοριακής και αισθητικής γνώσης, συντελεστικών στη διεύρυνση του μαθησιακού και αναπτυξιακού ορίζοντα των μαθητών/-τριών. Ταυτόχρονα η Θεατρική Αγωγή, εκφράζοντας τη δισυπόστατη φύση του θεάτρου ως σύνθετης τέχνης και μορφοπαιδευτικού αγαθού, συνιστά παιγνιώδη διαδικασία, καλλιτεχνική δράση και διδακτική μεθοδολογία, με αισθητική και παιδαγωγική αποστολή, σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης.
Με βάση τα παραπάνω, η Θεατρική Αγωγή καθίσταται πεδίο:
- ολιστικής ανάπτυξης του/της μαθητή/-τριας (σωματικής, συναισθηματικής, νοητικής, κοινωνικής),
- προσαρμογής στους διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης της προσωπικότητας κάθε μαθητή/-τριας,
- καλλιέργειας ποικιλίας μέσων έκφρασης και επικοινωνίας του/της μαθητή/-τριας και ενδυνάμωσης της ενεργητικής συμμετοχής και της στοχαστικής διάθεσής του/της στην ομάδα,
- εξήγησης, ερμηνείας και παραγωγής πολυαισθητηριακών μορφών μηνυμάτων,
- διερεύνησης ιδεών, αξιών, συναισθημάτων, συμπεριφορών με χρήση συμβόλων, αλληγοριών και μεταφορών για κατανόηση των ποικίλων διαστάσεων της κοινωνικής πραγματικότητας,
- εξοικείωσης του/της μαθητή/-τριας με διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Ειδικότερα:
- Ξεκινά από απλές, μονοδιάστατες δράσεις, στηριζόμενες στην έννοια του θεατρικού ρόλου, της σύμβασης και της υπόκρισης, ως μορφών έκφρασης και επικοινωνίας.
- Εξελίσσεται σε πιο σύνθετες και πολυσημικές δράσεις, οι οποίες προϋποθέτουν ειδικές συνθήκες.
- Περιλαμβάνει ενέργειες που μπορούν να εκδηλωθούν, εξατομικευμένα ή συλλογικά, στο περιβάλλον της τάξης ή του σχολείου, με αντίστοιχη ανάπτυξη διαφορετικών συνθηκών πρόσληψης και δημιουργίας.
- Διαθέτει, ισόρροπα, παιδαγωγικό και καλλιτεχνικό περιεχόμενο, με ποιοτική διαβάθμιση της θεατρικότητας κάθε σκηνικής δράσης, που αποσκοπεί ταυτόχρονα στην παραγωγή αισθητικού αποτελέσματος, στην αντίστοιχη υποδοχή του από τους αποδέκτες του (μαθητές/-τριες, εκπαιδευτικούς, γονείς, ενήλικους συνοδούς), αλλά και στην τέρψη, την καλλιτεχνική συγκίνηση, τη διαπαιδα- γώγηση και την ψυχαγωγία.
- Αναπτύσσεται παράλληλα και ανεξάρτητα μέσω ποικίλων ενεργειών που εμφανίζονται παρατακτικά, αθροιστικά, διαδοχικά ή συνθετικά.
Β. ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ
Γενικός σκοπός
Σκοπός της Θεατρικής Αγωγής στο Δημοτικό είναι η υποβοήθηση της πνευματικής εξέλιξης, η κοινωνικοποίηση και η ενεργοποίηση των δημιουργικών δυνατοτήτων των μαθητών/-τριών. Με τη συμμετοχή τους σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα στα οποία προωθούνται η θεατρική έκφραση, η επικοινωνία και η συνεργασία, οι μαθητές/-τριες αποκτούν βιωματική σχέση με τα κείμενα, τους θεατρικούς ρόλους και τις αξίες που αναδεικνύουν. Έτσι, τίθενται οι βάσεις για την αισθητική καλλιέργεια, τη μύηση στον διάλογο και την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων, στάσεων και αντιλήψεων που τους/τις καθιστούν δημιουργικά δρώντες ανθρώπους.
Γενικοί στόχοι
Η Θεατρική Αγωγή αποσκοπεί:
- στην ενδυνάμωση της προσωπικότητας των μαθητών/-τριών,
- στην ομαδοσυνεργατική μάθηση, την ανάπτυξη συνείδησης του ακροατηρίου και την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης,
- στην ενεργητική και ισότιμη εμπλοκή των μαθητών/-τριών για τη δημιουργία αυθεντικού περιβάλλοντος,
- στην ελεύθερη έκφραση των μαθητών/-τριών,
- στην ενδυνάμωση της πολλαπλής νοημοσύνης και του μνημονικού καταγραφέα,
- στην ανάπτυξη της προσωπικής και συλλογικής πολιτισμικής ταυτότητας και της καλλιέργειας της αισθητικής αντίληψης και κοινωνικότητας,
- στην ανάδειξη των ενδιαφερόντων και κλίσεων των μαθητών/-τριών,
- στην ανάπτυξη ικανότητας δημιουργίας σύνθετων και πολυτροπικών μηνυμάτων και αναπαραστάσεων της κοινωνικής πραγματικότητας,
- στην ευαισθητοποίηση σε καίρια ζητήματα παγκόσμιας σημασίας (βιωσιμότητα, αειφορία κ.λπ.), για απόκτηση «δεξιοτήτων ζωής».
Ειδικοί στόχοι
Ειδικότερα, η Θεατρική Αγωγή στοχεύει ανάλογα με τη σχολική τάξη:
- στην εξωτερίκευση του ψυχοπνευματικού και συναισθηματικού πλούτου των μαθητών/-τριών μέσω των εκφραστικών τους μέσων (σώμα, φωνή, χειρονομίες, λόγος),
- στην αλληλεπίδραση κάθε μαθητή/-τριας με το περιβάλλον (έμψυχο, άψυχο) και με τους «άλλους» στην ομάδα,
- στη χρήση δραματικών (κειμενικών) και θεατρικών (σκηνικών) κωδίκων σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα του Προγράμματος Σπουδών και στην εξοικείωση των μαθητών/-τριών με πρωτότυπη παραγωγή του δραματικού λόγου σε απλές και σύνθετες μορφές κειμένων και θεαμάτων,
- στη δημιουργική σύζευξη της παραδοσιακής πρακτικής του δράματος και του «ζωντανού θεάματος» της θεατρικής ψευδαίσθησης με τις δυνατότητες των ψηφιακών μέσων και της «διαμεσολαβημένης εμπειρίας» της εικονικής πραγματικότητας,
- στην επαφή των μαθητών/-τριών με το θέατρο ως κοινωνικό φαινόμενο, φορέα πολιτισμού και κοσμικό γεγονός και στη γνωριμία τους με τις ποικίλες διαχρονικά μορφές του,
- στην εξοικείωσή τους με το «λεξιλόγιο του θεάτρου» και στην απόκτηση δεξιοτήτων ενεργητικής ακρόασης και θέασης,
- στη δημιουργία σύγχρονων και καινοτόμων πολιτιστικών εκδηλώσεων με ανάδειξη της διαθεματικότητας, της διαπολιτισμικότητας, της συνεργατικής και βιωματικής μάθησης,
- στην υποστήριξη των μαθητών/-τριών για σύνδεση της εμπειρίας τους στο «εδώ και τώρα» με το περιεχόμενο της εκάστοτε πολιτιστικής, εορταστικής εκδήλωσης,
- στην επαφή των μαθητών/-τριών με την πράξη της θεατρικής επικοινωνίας, μέσω της σύμπραξης των τεχνών και, επιπλέον, με σκηνικούς συντελεστές για πραγματοποίηση του θεάματος, καθώς και στην ευαισθητοποίησή τους σχετικά με ζητήματα της σκηνικής έκφρασης,
- στη γνωριμία των μαθητών/-τριών με πρόσωπα και γεγονότα από την ιστορία του θεάτρου και -μέσω αυτών- στην επαφή τους με αξίες και πρότυπα διαφορετικών εποχών και πολιτισμών με στόχο την καλλιέργεια διαπολιτισμικής συνείδησης,
- στην παραγωγή πολιτιστικών προϊόντων από τους/τις μαθητές/-τριες και στην ανάληψη, εκ μέρους τους, της ευθύνης για τη διάχυσή τους στο ενδοσχολικό και στο εξωσχολικό περιβάλλον.
Προσδοκώμενα αποτελέσματα
Στο πεδίο της Θεατρικής Αγωγής αναμένεται να επιτευχθούν:
- Η συστηματική επαφή των μαθητών/-τριών με τις κλασικές αξίες (πολιτική συνείδηση, δικαιοσύνη, μέτρον και μεσότης, φιλία και φιλότης, ευδαιμονία και αρετή, ανθρωπισμός), μέσω διαμόρφωσης κατάλληλου δραματικού περιβάλλοντος από την αρχαιοελληνική γραμματεία, την Ιστορία (και την τοπική) και τη λαϊκή παράδοση με στόχο την απόκτηση ανθρωπιστικής συνείδησης και πολιτειότητας.
- Η θεατροπαιδαγωγική μαθητεία στη φύση και η σύνδεσή της με θέματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, προσωπικής ανάπτυξης και αλληλεγγύης (δεξιότητες ζωής) με στόχο την απόκτηση πνευματικών, συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων.
- Η ανάπτυξη δράσεων, υπό το πρίσμα του ανοιχτού στοχοθετικού μοντέλου, στο πλαίσιο του Προγράμματος Σπουδών, με βάση τις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε σχολικής μονάδας (κουλτούρα κ.ά.) και της τοπικής κοινωνίας.
- Η αξιοποίηση θεατρικών προσεγγίσεων στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας και άλλων γλωσσικών μαθημάτων, αντικειμένων από τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, με στόχο την απόκτηση αισθητικών, εκφραστικών, επικοινωνιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων και αντικειμένων του πεδίου των θετικών επιστημών με εφαρμοστικά παραδείγματα.
- Η αξιοποίηση θεατρικών μεθόδων και τεχνικών για την ανάπτυξη δια ζώσης και ψηφιακού εργαστηρίου δημιουργικής γραφής και μεταγραφή αφηγηματικού κειμένου σε δραματικό.
- Η κατανόηση της τοπικής ιστορίας, με έμφαση στη σύγχρονη ιστορία, μέσω της πολυπρισματικότητας και η απόκτηση ιστορικής ενσυναίσθησης (ιστορικές περίοδοι του ελληνισμού/αρχαιότητα, Βυζάντιο, νεότερη και σύγχρονη ιστορία).
- Η αλληλεπίδραση με μαθητές/-τριες από άλλες περιοχές και χώρες στη διερεύνηση της σκηνικής πράξης, με στόχο την απόκτηση διαπολιτισμικών δεξιοτήτων συνδεδεμένων με θέματα της επικαιρότητας.
- Η αξιοποίηση νέων τεχνικών και μορφών έκφρασης στις σχολικές γιορτές (εκδηλώσεις πολιτισμού στο σχολείο), η σύνδεση των πολιτιστικών εκδηλώσεων με τη σύγχρονη καθημερινότητα των μαθητών/- τριών και την τοπική κοινωνία και η διάχυση των πολιτιστικών προϊόντων των μαθητών/-τριών σε τάξεις, σχολικές μονάδες και τοπικές/υπερτοπικές κοινωνίες.
- Η δημιουργία θεατροπαιδαγωγικών προγραμμάτων αφενός με την αξιοποίηση θεατρικών μεθόδων/τεχνικών σε υπαίθριους χώρους και σε κέντρα τέχνης και πολιτισμού (θέατρα, μουσεία, πολιτιστικά κέντρα), αφετέρου με την οργάνωση εκπαιδευτικών επισκέψεων σε θέατρα, για συνεργασία με καλλιτέχνες-δημιουργούς και θεατρικές-πολιτιστικές ομάδες, με στόχο την απόκτηση αισθητικού κριτηρίου και καλλιτεχνικής συνείδησης.
- Η βιωματική επαφή των μαθητών/-τριών με χώρους πολιτισμού, η ενεργή εμπλοκή τους στη διαμόρφωση «πολιτιστικού αποτυπώματος» στη σχολική κουλτούρα και η συμβολή του παιδαγωγού, εμψυχωτή-καλλιτέχνη στον πολιτισμικό εμπλουτισμό της ενδοσχολικής και εξωσχολικής κοινότητας.
Γ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ - ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ
Α’ Θεματικό Πεδίο: Αίσθηση - Αυτοέκφραση - Παιχνίδι
Θεματικές Ενότητες:
- Από την αίσθηση στην αυτοέκφραση
- Έκφραση στην ομάδα: Σωματική έκφραση και κίνηση
Β’ Θεματικό Πεδίο: Κοινωνώ με τον άλλον - Συναντώ τον εαυτό μου - Μοιράζομαι στην ομάδα Θεματικές
Ενότητες:
- Επικοινωνία στην ομάδα: Τα πρόσωπα και η συνύπαρξη (ο εαυτός και ο άλλος)
- Λεκτική έκφραση και επικοινωνία
- Αλληλεπίδραση και συλλογική εργασία στην ομάδα
Γ’ Θεματικό Πεδίο: Ανάγκη - Δίλημμα - Πράττω - Στοχάζομαι/Ο μύθος ταξιδεύει
Θεματικές Ενότητες:
- Τεχνικές εμψύχωσης της ομάδας
- Θεατροπαιδαγωγικές-διδακτικές μέθοδοι (θεατρικό παιχνίδι, διερευνητική δραματοποίηση, μανδύας του ειδικού, παιχνίδι ρόλου, θέατρο φόρουμ κ.ά.)
- Θεατρικές τεχνικές
- Τεχνικές ερώτησης και σκηνικής διερεύνησης δραματικού περιβάλλοντος
Δ’ Θεματικό Πεδίο: Ο λόγος του σώματος - Το σώμα του λόγου - Ο κόσμος της υπόκρισης
Θεματικές Ενότητες:
- Θεατρικές μέθοδοι/προσεγγίσεις (δραματοποίηση, ντοκουμέντο, δρώμενο κ.ά.)
- Εργαστήρι δημιουργικής γραφής - Παραγωγή δραματικού λόγου
Ε’ Θεματικό Πεδίο: Το τι και το πώς στη θεατρική σκηνή
Θεματικές Ενότητες:
- Κειμενικοί-παραστασιακοί κώδικες - Σκηνοθετική διαμεσολάβηση
- Θεατρική παράσταση: Από την παραγωγή στην πρόσληψη
- Σχολικές γιορτές - Εκδηλώσεις πολιτισμού - Πολυθέαμα
ΣΤ’ Θεματικό Πεδίο: Ταξιδεύοντας στον κόσμο του θεάτρου: Το θέατρο ως τέχνη και επιστήμη
Θεματικές Ενότητες:
- Συμμετέχοντας ως θεατής σε μια θεατρική παράσταση (στο θέατρο, στο μουσείο κ.α.)
- Μεταβαίνοντας από το αρχαίο ελληνικό δράμα στη σύγχρονη θεατρική δημιουργία
- Συναντώντας τις τέχνες στο θέατρο (Παμμουσία των Τεχνών)
- Συνδυάζοντας μορφές θεάτρου (θέατρο κούκλας και σκιάς, χοροθέατρο, οπτικοακουστικές τεχνικές κ.ά.).
Σημείωση: Θέματα που αφορούν τις αξίες, τη φύση, τον πολιτισμό και την κοινωνία διαχέονται σε όλα τα Θεματικά Πεδία και τις Θεματικές Ενότητες.
Ειδικότερα η Θεατρική Αγωγή μπορεί να αξιοποιήσει:
- κλασικές/αρχαιοελληνικές πηγές
- ελληνική ιστορία, πολιτισμό και λαϊκή παράδοση
- περιβαλλοντικά θέματα, αγωγή υγείας, κοινωνικές συνθήκες
- εθνική και διαπολιτισμική πραγματικότητα.
Δ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ
Μεθοδολογικές προσεγγίσεις/Θεατροπαιδαγωγικές Μέθοδοι και Θεατρικές Τεχνικές
Με βάση τα πορίσματα της Παιδαγωγικής του Θεάτρου, όλες οι παρακάτω προσεγγίσεις/μέθοδοι συμβάλλουν στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών/-τριών, ως προσώπων στην ομάδα, όσο και στην κοινωνική τους ευαισθητοποίηση. Η δραματοποίηση ιδιαίτερα -και στις δυο μορφές της (διερευνητική, κλασική)- αποτελεί αποτελεσματικό μέσο διδασκαλίας και μάθησης επιμέρους γνωστικών αντικειμένων. Υποστηρίζει τη σημασία της χρήσης δραματικών και σκηνικών προσεγγίσεων για σωματική έκφραση, επικοινωνία και εξοικείωση με τον γραπτό και προφορικό λόγο. Εντάσσει την αποσπασματική αναπαράσταση του αφηγηματικού, δραματικού ή άλλης μορφής κειμένου -χωρίς να αποκλείει και την ολοκληρωμένη παραστασιακή ανάπτυξή της- μέσω α) σύντομης κειμενικής διερεύνησης και β) εκτενούς σκηνικής διερεύνησης του υπό διαμόρφωση δραματικού περιβάλλοντος.
α) Θεατροπαιδαγωγικές - Διδακτικές μέθοδοι
- Η θεατρική εμψύχωση της ομάδας
- Διερευνητική δραματοποίηση/και η ψηφιακή της εκδοχή
- Θεατρικό παιχνίδι
- Δραματοποίηση (κλασική)
β) Θεατρικές-παραστατικές τεχνικές
- Εικονικής, εκφραστικής αναπαράστασης
- Στοχαστικής διερεύνησης
- Έρευνας (Μανδύας του ειδικού)
- Αυτοσχεδιασμών
- Συμβολικής αναπαράστασης
- Θεάτρου μάσκας και παντομίμας
- Κουκλοθέατρου
γ) Τεχνικές ερώτησης και σκηνικής διερεύνησης δραματικού περιβάλλοντος
- Μύθος
- Ρόλοι
- Χώρος και χρόνος
- Το πρόβλημα/οπτική θεώρηση
- Σκηνική δράση
- Σκηνική ένταση
- Εκφραστικά μέσα
- Συμβολική απεικόνιση
δ) Κώδικες του δράματος
- Μορφολογικά γνωρίσματα
- Δομικά γνωρίσματα
- Υφολογικά γνωρίσματα
ε) Παραστασιακοί κώδικες - Σκηνοθετική διαμεσολάβηση
- Δραματουργική επεξεργασία
- Σκηνοθετική άποψη
- Χωροταξική διευθέτηση
- Υποκριτική
- Σκηνογραφία (Κοστούμια και ψιμυθίωση)
- Μουσική και ηχητικό περιβάλλον
- Κινησιολογία
- Φωτισμός
- Ψηφιακή τεχνολογία
στ) Τεχνικές (παιχνίδια και ασκήσεις) εμψύχωσης της ομάδας
- Γνωριμία, συνεργασία και εμπιστοσύνη
- Σωματική κίνηση και έκφραση
- Φαντασία και μεταμορφώσεις
- Φωνή, αναπνοή, ρυθμός/παρατηρητικότητα, συγκέντρωση προσοχής
- Αυτοσχεδιασμοί (σωματικοί, λεκτικοί)
Ε. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Η αξιολόγηση των θεατρικών δραστηριοτήτων και της ανταπόκρισης των μαθητών/-τριών και του/της εμψυχωτή/-τριας είναι ανάγκη να είναι έγκυρη, σαφής, δίκαιη και περιεκτική. Ως διαγνωστική, διαμορφωτική, σταδιακή και αθροιστική οφείλει να συμβάλλει στη μάθηση, παρέχοντας στους/στις μαθητές/-τριες την απαραίτητη πληροφόρηση και ανατροφοδότηση. Δεν μπορεί να έχει αθροιστική μορφή με ποσοτικά προδιαγεγραμμένα κριτήρια σε βαθμολογικό σχήμα για ατομική αποτίμηση (συμπεριφορά, δεξιότητες κ.λπ.) αδιαφορώντας για την εκτίμηση της δράσης της ομάδας στο συναισθηματικό και κοινωνικό πεδίο σε επίπεδο συνεργασίας και ολιστικής δημιουργίας. Επιπλέον, η ρευστότητα, η ευελιξία και ο διαδραστικός χαρακτήρας των θεατρικών δραστηριοτήτων επιβάλλουν τον επαναπροσδιορισμό των κριτηρίων, που ανανεώνονται συνεχώς.
Έτσι, η αξιολόγηση οφείλει να είναι διαμορφωτική, σταδιακή με εστίαση στη βαθμιαία συνεχή εκτίμηση με ποιοτικά κριτήρια. Πρόκειται για μια πληροφοριακή και στοχαστική αξιολόγηση, όχι εστιασμένη στις γνώσεις των μαθητών/-τριών, αλλά επικεντρωμένη στη δημιουργικότητά τους, την ανάπτυξη δεξιοτήτων, την πορεία της σκέψης και της αντίληψής τους.
Με δεδομένη τη διττή στόχευση της θεατρικής εμπειρίας και μάθησης (παιδαγωγική- καλλιτεχνική), στην αξιολόγησή της είναι ανάγκη να λαμβάνεται υπόψη, εκτός από τον μαθησιακό, και ο καλλιτεχνικός/ψυχαγωγικός χαρακτήρας της. Η ιδιαιτερότητα της αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης των θεατρικών δραστηριοτήτων και της ανταπόκρισης των συμμετεχόντων συνίσταται στο ότι μπορεί να πραγματοποιείται από τους/τις μαθητές/-τριες και τον/την εκπαιδευτικό-εμψυχωτή/-τρια μέσα στο μυθοπλαστικό περιβάλλον. Όλοι, μέσω θεατρικού ρόλου, μπορούν να αυτοαξιολογούνται και να αξιολογούν, χρησιμοποιώντας πολλές μορφές αξιολόγησης (στοχαστικές συζητήσεις, ημερολόγια, εικαστικές δημιουργίες, εργαστήρι γραφής κ.ά.), δρώντας ανατροφοδοτικά όσον αφορά την εξέλιξη της συγκεκριμένης θεατρικής δραστηριότητας. Άλλωστε, η ατμόσφαιρα του δραματικού περιβάλλοντος απαιτεί και ευνοεί αναστοχαστικές και αξιολογικές διαδικασίες, μέσα από την απελευθέρωση των συναισθημάτων και το συγκινησιακό βίωμα.
ΣΤ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ
| ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ – ΔΗΜΟΤΙΚΟ | ||
| Θεματικά Πεδία | Θεματικές Ενότητες | Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα |
| Οι μαθητές/-τριες να είναι σε θέση: | ||
| Α. Αίσθηση – Αυτοέκφραση – Παιχνίδι | 1. Από την αίσθηση στην αυτοέκφραση. 2. Έκφραση στην ομάδα: Σωματική έκφραση και κίνηση. | ● Να εντάσσονται διαλεκτικά και με θάρρος στην ομάδα, αφενός δίνοντας τον απαραίτητο ζωτικό χώρο στους άλλους, αφετέρου υποστηρίζοντας τη δική τους θέση σε αυτήν. ● Να αποκτήσουν συνείδηση του σώματός τους, των δυνατοτήτων του και της σχέσης του με τον χώρο και με τους άλλους. ● Να εξερευνούν και να αναγνωρίζουν το σώμα και τις αισθήσεις τους σε ποικίλα επίπεδα και ρυθμούς κίνησης. ● Να δοκιμάζουν δυνατότητες παραγωγής ήχου στο σώμα τους (ηχεία), ώστε μέσω ήχων να αρθρώνουν λέξεις. ● Να ελέγχουν την αναπνοή τους και να αξιοποιούν τις φωνητικές τους δυνατότητες (ένταση, χροιά, χρώμα). ● Να ελέγχουν την κίνηση του σώματος στον χώρο: ● Να παρατηρούν, να ακούν, να αγγίζουν, κατανοώντας πως τα αισθητήρια είναι εργαλεία ανάγνωσης του μικρόκοσμού τους και ο εαυτός τους αποτελεί μέρος του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Δημιουργική συνεργασία στην ομάδα |
| Β. Κοινωνώ με τον άλλον – Συναντώ τον εαυτό μου – Μοιράζομαι στην ομάδα | 1. Επικοινωνία στην ομάδα: Τα πρόσωπα και η συνύπαρξη: ο εαυτός και ο άλλος. 2. Λεκτική έκφραση και επικοινωνία. 3. Αλληλεπίδραση και συλλογική εργασία στην ομάδα. | ● Να εντάσσονται διαλεκτικά και με θάρρος στην ομάδα, αφενός δίνοντας τον απαραίτητο ζωτικό χώρο στους άλλους, αφετέρου υποστηρίζοντας τη δική τους θέση σε αυτήν. ● Να αποδέχονται τους όρους και τους κανόνες συνύπαρξης στην ομάδα. ● Να συμπεριφέρονται με ομαδικό πνεύμα / συλλογική διάθεση στο παιχνίδι. Δημιουργική συνεργασία στην ομάδα |
| Γ. Ανάγκη – Δίλημμα – Πράττω – Στοχάζομαι/ Ο μύθος ταξιδεύει | 1. Τεχνικές εμψύχωσης της ομάδας (παιχνίδια και ασκήσεις). 2. Θεατροπαιδαγωγικές- διδακτικές μέθοδοι (θεατρικό παιχνίδι, διερευνητική δραματοποίηση, μανδύας του ειδικού, παιχνίδι ρόλου, θέατρο φόρουμ κ.ά.). 3. Θεατρικές τεχνικές. 4. Τεχνικές ερώτησης και σκηνικής διερεύνησης δραματικού περιβάλλοντος. | ● Να εξοικειωθούν με τη θεατρική σύμβαση και τον θεατρικό ρόλο, το περιεχόμενο και τους τρόπους έκφρασής τους. ● Να εκφράζονται με λόγο και κίνηση. ● Να διακρίνουν τα γνωρίσματα της προσωπικότητας του ρόλου τους και να πληροφορηθούν τα δεδομένα των συνθηκών βάσει των οποίων θα κατανοούν, θα εξηγούν και θα ερμηνεύουν τα κίνητρα και τη συμπεριφορά του ρόλου τους. ● Να επινοούν και να συμμετέχουν σε φαντασιακές, παιγνιώδεις και αυτοσχέδιες σκηνικές δράσεις βιώνοντας τη συνύπαρξη στην ομάδα με φιλόστοργη σκέψη. ● Να αντιμετωπίζουν στο πλαίσιο ενός θεατρικού ρόλου ένα ζήτημα που απαιτεί λύση με αρμονικό-συναινετικό τρόπο, υπό το πρίσμα της διαλεκτικής του διαλόγου. ● Να διερευνούν στο πλαίσιο θεατρικού ρόλου την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα μέσα από βιωματικές, συμμετοχικές, ανακαλυπτικές, κριτικοστοχαστικές,παραστατικές- δραματικές διαδικασίες μάθησης και να οδηγούνται σε νέα κατανόηση. |
| Δ. Ο λόγος του σώματος – Το σώμα του λόγου – Ο κόσμος της υπόκρισης | 1. Θεατρικές μέθοδοι/προσεγγίσεις (δραματοποίηση, ντοκουμέντο, δρώμενο κ.ά.). 2. Εργαστήρι δημιουργικής γραφής – Παραγωγή δραματικού λόγου. | ● Να επιλέγουν –ή να συνδυάζουν– το πραγματικό και το φαντασιακό, το ρεαλιστικό και το ποιητικό. Παραγωγή δραματικού λόγου Εργαστήρι δημιουργικής γραφής. Ανάλυση και δημιουργία μορφών. ● Να αναλύουν και να ανασυνθέτουν ένα δοσμένο θέμα / κείμενο, το οποίο εμπεριέχει μια ή περισσότερες καταστάσεις, στάσεις και συμπεριφορές. ● Να διερευνούν και να ανασυγκροτούν τα παραπάνω μέσω θεατρικού ρόλου. |
| Ε. Το τι και το πώς στη θεατρική σκηνή | 1. Κειμενικοί-παραστασιακοί κώδικες – Σκηνοθετική διαμεσολάβηση. 2. Θεατρική παράσταση: Από την παραγωγή στην πρόσληψη. 3. Σχολικές γιορτές – Εκδηλώσεις πολιτισμού – Πολυθέαμα. | ● Να συμμετέχουν στον κόσμο του θεάτρου και του θεάματος με τα είδη και τις μορφές του. ● Να συνειδητοποιήσουν τον θεατρικό/ σκηνικό χώρο και χρόνο.
● Να εξοικειωθούν με την έννοια της υποκριτικής και του ηθοποιού, τη σχέση του θεατρικού παιχνιδιού με τη θεατρική παράσταση. ● Να βιώσουν τη λειτουργία της στοχαστικής, θεατρικής διερεύνησης ως προϋπόθεση για τη σκηνική πράξη. ● Να διακρίνουν τη φύση του δραματικού κειμένου, τις διαφορές του από το λογοτεχνικό κείμενο και τους τρόπους μετατροπής του σε θεατρικό. ● Να τοποθετούνται κριτικά σε θέματα της δραματικής πλοκής, των συγκρούσεων και των θεατρικών καταστάσεων σε σχέση με τα δρώντα πρόσωπα/ήρωες του έργου. ● Να αποκτήσουν τη δυνατότητα παραδειγματικής μίμησης και προτυποποίησης ανθρώπινων χαρακτήρων, δράσεων και συμπεριφορών, ● Να αντιληφθούν τη σημασία του εικαστικού πλαισίου στο σκηνικό θέαμα. ● Να αποκτούν συνείδηση της συνθετότητας και της λειτουργίας των παραπάνω κωδίκων/ σημείων της όψης, καθώς μπορεί: να δηλώνουν αντιλήψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές, κοινωνικές καταστάσεις, άδηλες ή φαινομενικά απούσες δυνάμεις, να δημιουργούν την αναγκαία ατμόσφαιρα, να υπογραμμίζουν τον διάλογο, να μεταφέρουν τους συμμετέχοντες-θεατές στον δραματικό χώρο και χρόνο, να υποκαθιστούν τον πρόλογο και τον επίλογο, να συνδέουν αποστάσεις. Κυρίως να υπηρετούν τη συνεργασία με όλους τους υπόλοιπους κώδικες, ώστε να επιτυγχάνεται η επαρκέστερη επικοινωνία με τον θεατή. ● Να βιώσουν τη θεατρική δραστηριότητα και τους συντελεστές της στον τόπο τους. ● Να συμμετέχουν ως συνεργάτες και συνδημιουργοί σε κάποιο σκηνικό θέαμα (ηθοποιός, βοηθός σκηνογράφου, ενδυματολόγου ψιμυθιολόγου, φωτογράφος κ.ά.), συνειδητοποιώντας τη σημασία των παραπάνω ειδικοτήτων στη λειτουργία της παράστασης. ● Να κρίνουν μια θεατρική παράσταση και να διατυπώνουν γραπτά ή προφορικά τις εμπειρίες τους από αυτή, με ευαισθησία στην τέχνη, για αποτίμηση και παραγωγή καλλιτεχνικών έργων. ● Να αποκτήσουν την ικανότητα αισθητικής συγκίνησης από τη συμμετοχή / παρακολούθηση θεατρικής παράστασης. ● Να ψυχαγωγούνται από την εμπειρία του θεάτρου. ● Να προσεγγίζουν το θέατρο ως μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης και επικοινωνίας. ● Να προσεγγίζουν το θέατρο με τη συμμετοχή τους σε έρευνα. ● Να χρησιμοποιούν τη δημιουργική συνδρομή της ψηφιακής τεχνολογίας στη σκηνική λειτουργία του θεάτρου. ● Να χρησιμοποιούν διαφορετικές μορφές θεάτρου και θεατρικές τεχνικές για εμπλουτισμό των σχολικών γιορτών. |
| ΣΤ. Ταξιδεύοντας στον κόσμο του θεάτρου: Το θέατρο ως τέχνη και επιστήμη | 1. Συμμετέχοντας ως θεατής σε μια θεατρική παράσταση (στο θέατρο, στο μουσείο κ.α.). 2. Περιδιαβαίνοντας από το αρχαίο ελληνικό δράμα στη σύγχρονη θεατρική δημιουργία. 3. Συναντώντας τις τέχνες στο θέατρο (Παμμουσία των Τεχνών). 4. Συνδυάζοντας μορφές θεάτρου (θέατρο κούκλας και σκιάς, χοροθέατρο, οπτικοακουστικές τεχνικές κ.ά.). | ● Να αποκτήσουν συνείδηση θεατή, να κατανοούν, να απολαμβάνουν και να κρίνουν το σκηνικό θέαμα, έχοντας τη δυνατότητα να εκφράσουν γραπτά ή προφορικά την άποψή τους. ● Να προσεγγίσουν την τεχνολογία θεάτρου. ● Να επικοινωνήσουν με τους συντελεστές μιας παράστασης. ● Να αντιληφθούν τη συνύπαρξη των τεχνών στη διαδικασία παραγωγής μιας παράστασης. ● Να αναπτύξουν τη θεατρική τους παιδεία μέσα από ιστορικές περιόδους και θεατρικά είδη. ● Να συνδυάζουν στοιχεία και κώδικες από άλλες τέχνες (μουσική, ζωγραφική, γλυπτική, κινηματογράφος), προκειμένου να δημιουργούν ένα σύνθετο σκηνικό αποτέλεσμα, που περιλαμβάνει σωματική κίνηση και έκφραση, λόγο, μουσική, ήχους, εικόνες, χρώματα, κατασκευές. ● Να έρθουν σε επαφή με ποικίλες μορφές και εκφάνσεις του θεάτρου: ● Να διερευνούν τα σύγχρονα θεατρικά ρεύματα για τον συμμετέχοντα θεατή στη δράση, την εξέλιξη ή/ και την αλλαγή της. ● Να αποκτήσουν εμπειρία, ως ενεργοί/δρώντες θεατές, άλλων αλληλεπιδραστικών μορφών θεάτρου: σε θεατρικές παραστάσεις και σε θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα. |
Το παρόν Πρόγραμμα Σπουδών, κατά τα σχολικά έτη 2021-2022 και 2022-2023, θα εφαρμοσθεί πιλοτικά σε όλα τα Πρότυπα και Πειραματικά Δημοτικά σχολεία της χώρας, σε συνδυασμό με τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών.
Από το σχολικό έτος 2023-2024 θα εφαρμοσθεί σε όλα τα Δημοτικά Σχολεία της χώρας.
Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Μαρούσι, 20 Δεκεμβρίου 2021
Η Υφυπουργός
ΖΩΗ ΜΑΚΡΗ