ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ Β' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ - ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ 2024-2025
Στο πλαίσιο του διδακτικού σχεδιασμού οι εκπαιδευτικοί, προκειμένου να αξιοποιήσουν τις προτεινόμενες ιστοσελίδες από το διδακτικό υλικό ή/και τα διδακτικά βιβλία, να προβαίνουν σε επανέλεγχο της εγκυρότητάς τους, διότι ενδέχεται λόγω του δυναμικού τους χαρακτήρα ορισμένες από αυτές να είναι ανενεργές ή να οδηγούν σε διαφορετικό περιεχόμενο.
Το Φωτόδεντρο έχει ανακοινώσει εναλλακτικές λύσεις για τη λειτουργικότητα των μαθησιακών εφαρμογών flash μετά τη διακοπή της υποστήριξης αυτής της τεχνολογίας από την Adobe, οι οποίες είναι αναρτημένες στον σύνδεσμο: http://photodentro.edu.gr/lor/faq.
Από τις προτεινόμενες λύσεις, η εγκατάσταση του φυλλομετρητή Pale Moon συνοδευόμενη από την εγκατάσταση παλαιότερης έκδοσης του Adobe Flash Player έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική για τη λειτουργία των εφαρμογών που αναφέρονται στις παρούσες οδηγίες
Β΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ, ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ, ΜΟΥΣΙΚΟΥ, ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Θα χρησιμοποιηθούν:
- Φυσική Β΄ Γυμνασίου, των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.
- Φυσική Β΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός οδηγός (νέο) των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.
- Φυσική Β’ Γυμνασίου, ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ, ΠΙ, ΟΕΔΒ
- Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών Φυσικής και Χημείας.
Ύλη
Από το Βιβλίο: Φυσική Β΄ Γυμνασίου, των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.3 Τα φυσικά μεγέθη και οι μονάδες τους
2. ΚΙΝΗΣΕΙΣ
ΥΛΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ
2.1 Περιγραφή της κίνησης
2.2 Η έννοια της ταχύτητας (Εκτός η Διανυσματική περιγραφή της ταχύτητας)
3. ΔΥΝΑΜΕΙΣ
ΚΙΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ: ΔΥΟ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ
3.1 Η έννοια «Δύναμη»
3.2 Δύο σημαντικές δυνάμεις στον κόσμο
3.3 Σύνθεση και ανάλυση δυνάμεων (Εκτός: Δύναμη που ασκείται σε τραχιά επιφάνεια και ανάλυση δύναμης)
3.4 Δύναμη και ισορροπία
3.5 Ισορροπία υλικού σημείου (Εκτός: Ανάλυση δυνάμεων και ισορροπία, όπως και το παράδειγμα 3.2)
3.6 Δύναμη και μεταβολή της ταχύτητας
3.7 Δύναμη και αλληλεπίδραση (Εκτός η υποενότητα «Εφαρμογές»)
4. ΠΙΕΣΗ
ΠΙΕΣΗ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΗ: ΔΥΟ ΔΙΑΦOΡΕΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
4.1 Πίεση (Εκτός το παράδειγμα της εικόνας 4.4)
4.2 Υδροστατική πίεση
4.3 Ατμοσφαιρική πίεση (Εκτός: Πως υπολογίζουμε την ατμοσφαιρική πίεση)
4.4 Μετάδοση των πιέσεων στα ρευστά- Αρχή του Πασκάλ
4.5 Άνωση-Αρχή του Αρχιμήδη
5. ΕΝΕΡΓΕΙΑ
ΕΝΕΡΓΕΙΑ: ΜΙΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ
5.1 Έργο και ενέργεια η 3η παράγραφος «Σήμερα, με την έννοια του έργου … από εσένα στα βιβλία», το «Έργο δύναμης», «Περιπτώσεις έργου», «Α. Δύναμη παράλληλη με τη μετατόπιση»)
5.2 Δυναμική-Κινητική ενέργεια. Δύο βασικές μορφές ενέργειας
5.3 Η μηχανική ενέργεια και η διατήρησή της
5.4 Μορφές και μετατροπές ενέργειας (Εκτός: Θεμελιώδεις μορφές ενέργειας και Μετατροπές ενέργειας)
5.5 Διατήρηση της ενέργειας
5.7 Απόδοση μιας μηχανής
5.8 Ισχύς (Εκτός: Ισχύς και κίνηση)
6. ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ
Η ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
6.2 Θερμότητα: Μια μορφή ενέργειας
6.3 Πως μετράμε τη θερμότητα
6.4 Θερμοκρασία, θερμότητα και μικρόκοσμος
6.5 Θερμική διαστολή και συστολή (Ποιοτικά. Εκτός οι μαθηματικές σχέσεις)
Οδηγίες διδασκαλίας
Οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν ερωτήσεις και ασκήσεις, όσες κρίνουν σκόπιμο, ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος. Η χρήση των ΤΠΕ, όπου είναι αναγκαία, ας χρησιμοποιείται για την υποβοήθηση της διδασκαλίας. Η εργαστηριακή άσκηση όμως είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Τα οικεία ΕΚΦΕ συνδράμουν προς την κατεύθυνση αυτή. Σε κάποιες περιπτώσεις οι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να εκτελούν πειράματα επίδειξης και στη συνέχεια να δίνουν τα δεδομένα μέσω πολλαπλών αναπαραστάσεων στους/στις μαθητές/τριες για ανάλυση. Αυτό θα βοηθούσε τους μαθητές/τριες να συμμετέχουν σε επιστημονικές πρακτικές, όπως να κάνουν προβλέψεις με βάση τις παρατηρήσεις τους και ανάλυση των δεδομένων. Οι μαθητές/τριες κατά τη διάρκεια συζητήσεων ολόκληρης της τάξης ή μικρών ομάδων μπορούν να μοιραστούν τις υποθέσεις και τα ευρήματά τους. Ο/Η εκπαιδευτικός θα μπορούσε να συμπεριλάβει επίσης ερωτήσεις οι οποίες έχουν σχεδιαστεί για να προωθήσουν την εμπλοκή με τις επιστημονικές πρακτικές και την εμπέδωση των εννοιών, των νόμων και των θεωριών της Φυσικής. Αυτή η πρακτική συνήθως είναι πολύ πιο αποτελεσματική από το να ακούνε μόνο διαλέξεις.
Θεωρείται σημαντικό στην αρχή της σχολικής χρονιάς να υπάρχει αξιολόγηση της προϋπάρχουσας γνώσης των μαθητών/τριών αφενός ως προς τα κεντρικά σημεία της ύλης κυρίως της Α’ Γυμνασίου και αφετέρου ως προς ορισμένα άλλα σημεία όπως οι αριθμητικοί συλλογισμοί με χρήση της διαίρεσης και οι επιστημονικές πρακτικές με τις αντίστοιχες δεξιότητες.
Επίσης είναι σκόπιμο να αντιληφθούν ότι η ύλη οργανώνεται σε διάφορες κλίμακες (μικρόκοσμου, μακρόκοσμου) και ότι η κατανόηση της μικροσκοπικής δομής οδηγεί στην ερμηνεία με ενιαίο τρόπο της μακροσκοπικής συμπεριφοράς της (Δ.Ε.Π.Π.Σ).
Προσομοίωση: Οι καταστάσεις της ύλης τα βασικά από PHET
Πρόσθετο υποστηρικτικό και εναλλακτικό υλικό μπορεί να αναζητηθεί τόσο στα οικεία ΕΚΦΕ όσο και στις ιστοσελίδες των υπολοίπων ΕΚΦΕ.
Ενδεικτικά αναφέρονται:
• Φωτόδενδρο: Προσομοιώσεις πειραμάτων
• Ψηφιακά διδακτικά σενάρια Αίσωπος ΙΕΠ
• Βιβλιοθήκη Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων, ΕΑΙΤΥ
• ΕΚΦΕ Αλίμου
• ΕΚΦΕ Καστοριάς
• ΕΚΦΕ Λακωνίας
• ΕΚΦΕ Κω
• 1ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου
• 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου
• Προσομοιώσεις Phet
• ΕΚΦΕ Καρδίτσας
• ΕΚΦΕ Νέας Σμύρνης
• ΕΚΦΕ Χανίων
• ΕΚΦΕ Θεσπρωτίας
• ΕΚΦΕ Κέρκυρας
• ΕΚΦΕ Δράμας
• ΕΚΦΕ Ομόνοιας
• ΕΚΦΕ Β ΑΘΗΝΑΣ
• ΕΚΦΕ Αμπελοκήπων
• ΕΚΦΕ Χίου
• ΕΚΦΕ Αιγίου
• ΕΚΦΕ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ
Τα προτεινόμενα πειράματα και εργαστηριακές ασκήσεις πρέπει πάντοτε να πραγματοποιούνται σε ασφαλές περιβάλλον για μαθητές/τριες και εκπαιδευτικούς, με τη λήψη όλων των προληπτικών μέτρων ασφάλειας και υγείας που προβλέπουν οι Εργαστηριακοί Οδηγοί. Συνιστάται οι διδάσκοντες/ουσες να συμβουλεύονται και να αξιοποιούν τις οδηγίες των κατά τόπους Ε.Κ.Φ.Ε για γενικά θέματα ασφάλειας στο σχολικό εργαστήριο, όπως επίσης και τις εξειδικευμένες οδηγίες που δίνονται για πειραματικές διατάξεις και χρησιμοποιούμενα υλικά.
Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο - Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)
Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων ωρών 44
Διδακτική ενότητα | Συνιστώμενες διδακτικές πρακτικές | Παρατηρήσεις Προτεινόμενο υποστηρικτικό υλικό | Προτεινόμενος |
Κεφ. 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ | 2 | ||
1.3 Τα φυσικά μεγέθη και οι μονάδες τους | Προτείνεται να γίνει αναφορά στις μονάδες και μετατροπές τους, λόγω των δυσκολιών που συναντούν οι μαθητές/τριες στην εκμάθησή τους. Με το παράδειγμα της πυκνότητας και τον λειτουργικό ορισμό της να εξηγηθεί το νόημα του λόγου δύο φυσικών μεγεθών. | Τα θεμελιώδη μεγέθη (το μήκος, ο χρόνος και η μάζα). Παράγωγα μεγέθη (εμβαδόν, όγκος, πυκνότητα). Πολλαπλάσια και υποπολλαπλάσια. Επιλογή από τις ερωτήσεις, τις εφαρμογές και τις ασκήσεις του βιβλίου. |
|
Κεφ. 2 – Κινήσεις | 6 | ||
2.1 Περιγραφή της κίνησης | Προτείνεται να υλοποιηθούν οι δραστηριότητες για την κατανόηση των εννοιών : Θέση, μετατόπιση, χρονικό διάστημα, ταχύτητα μέση και στιγμιαία ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα: «Προσδιορισμός θέσης σώματος» (σελ. 25) και «Σημείο αναφοράς και μετατόπιση» | Σύστηµα αναφοράς – Υλικό σηµείο - Θέση – Μετατόπιση – Τροχιά Χρονική στιγµή – Χρόνος, Στοιχειώδης ορισµός του διανύσµατος Προτείνονται οι προσομοιώσεις: Μέτρο μετατόπισης και μήκος διαδρομής Μελετώντας την έννοια της μετατόπισης, Μετατόπιση, Μετατόπιση και τροχιά Εξάσκηση στην έννοια “θέση”, Εξάσκηση στην έννοια μετατόπιση |
|
2.2 Η έννοια της ταχύτητας | Να διδαχθεί η εισαγωγή και οι υποενότητες: - Μέση ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα · Στιγμιαία ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα Να μη διδαχθεί η Διανυσματική περιγραφή |
| |
2.3 Κίνηση με σταθερή ταχύτητα | Να μη διδαχθεί | Ερωτήσεις - Ασκήσεις ΟΧΙ σε ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε: ΟΧΙ στις ερωτήσεις: 1iii, 3iv, 3v, ΟΧΙ της ενότητας εφαρμογής γνώσεων: 1, 2 ΟΧΙ οι ασκήσεις: 1, 3, 4, 6, 8. |
|
2.4 κίνηση με μεταβαλλόμενη ταχύτητα | Να μη διδαχθεί | ||
Εργαστηριακή άσκηση | Εργαστηριακή δραστηριότητα: Άσκηση 6 του εργαστηριακού οδηγού: «Μελέτη των ευθύγραμμων κινήσεων». |
| |
Κεφ. 3 - ΔΥΝΑΜΕΙΣ | 10 | ||
Κίνηση και αλληλεπίδραση: Δύο γενικά χαρακτηριστικά της ύλης | Να διδαχθεί |
|
|
3.1 Η έννοια «Δύναμη» | Να διδαχθεί | Σχεδίαση δυνάμεων, Η έννοια της δύναμης Quiz: Μέτρηση δύναμης με ελατήριο, Η δύναμη ως το αίτιο παραμόρφωσης ή και μεταβολής της ταχύτητας |
|
3.2 Δύο σημαντικές δυνάμεις στον κόσμο | Να διδαχθεί | Μελετώντας την τριβή σε διαφορετικές επιφάνειες, Σχεδίαση του βάρους |
|
3.3 Σύνθεση και ανάλυση δυνάμεων | Να διδαχθούν οι υποενότητες, παράγραφοι - Σύνθεση δυνάμεων – Συνισταμένη · Σύνθεση δυνάμεων με την ίδια διεύθυνση · Σύνθεση δυνάμεων με διαφορετικές (κάθετες μόνον) διευθύνσεις. Να μην διδαχθούν οι υποενότητες: · Δύναμη που ασκείται σε τραχιά επιφάνεια · Ανάλυση δύναμης Σημ. Ο χρόνος να χρησιμοποιηθεί για την κατανόηση των αντίστοιχων φαινομένων και νόμων σε μία διάσταση Προαιρετικά για την υποστήριξη της διδασκαλίας μπορεί να πραγματοποιηθεί η εργαστηριακή άσκηση 8, «Σύνθεση |
| |
3.4 Δύναμη και ισορροπία | Να διδαχθεί |
| |
3.5 Ισορροπία υλικού σημείου | Να διδαχθεί η εισαγωγή (α΄ νόμος Newton) Να μην διδαχθούν η υποενότητα «Ανάλυση δυνάμεων και ισορροπία» όπως και το παράδειγμα 3.2 |
| |
3.6 Δύναμη και μεταβολή της ταχύτητας | Να διδαχθεί |
| |
3.7 Δύναμη και αλληλεπίδραση | Να διδαχθεί (γ΄ νόμος Newton) Να μην διδαχθεί η υποενότητα «Εφαρμογές» |
| |
Εργαστηριακή άσκηση 10: Μέτρηση Δύναμης – Νόμος του Hooke | Εργαστηριακή άσκηση 10, «Μέτρηση Δύναμης - Νόμος του Hooke» (σελ. 47) | Μέτρηση δύναμης με ελατήριο Ερωτήσεις και Ασκήσεις ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ερωτήσεις: 2, 3, 6,12, 13 ΟΧΙ οι ασκήσεις : 4, 5, 7, 8, 10, 12,13. |
|
Κεφ. 4 – ΠΙΕΣΗ | Να διδαχθεί η εισαγωγή «Πίεση και Δύναμη δύο διαφορετικές έννοιες» | 8 | |
4.1 Πίεση | Να διδαχθεί (εκτός το παράδειγμα της εικόνας 4.4 ) |
| |
4.2 Υδροστατική πίεση | Να διδαχθεί |
| |
4.3 Ατμοσφαιρική πίεση | Να διδαχθεί Να μην διδαχθεί η υποενότητα «Πως υπολογίζουμε την ατμοσφαιρική πίεση». |
| |
4.4 Μετάδοση των πιέσεων στα ρευστά. Αρχή του Πασκάλ | Να διδαχθεί |
| |
4.5 Άνωση – Αρχή του Αρχιμήδη | Να διδαχθεί | Σενάριο διδασκαλίας από το Μείζον πρόγραμμα επιμόρφωσης Ψηφιακό σενάριο για την Άνωση |
|
4.6 Πλεύση | Να μη διδαχθεί |
|
|
Εργαστηριακές ασκήσεις 12, 14 | Εργαστηριακή άσκηση 12 Εργαστηριακή άσκηση 14, | Φύλλο εργασίας από ΕΚΦΕ Αμπελοκήπων Άνωση, Αρχή του Αρχιμήδη και βίντεο : Από ΕΚΦΕ Καρδίτσας ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ερωτήσεις της ενότητας εφαρμογής γνώσεων 5, 6, 8, 9, 11, 13 ΟΧΙ οι ασκήσεις 1,6, 7, 8, 9. |
|
Κεφ. 5 ΕΝΕΡΓΕΙΑ | 10 | ||
Ενέργεια: Μια θεμελιώδης έννοια της φυσικής | Να διδαχθεί |
| |
5.1 Έργο και Ενέργεια | Να διδαχθεί η 3η παράγραφος «Σήμερα, με την έννοια του έργου … από εσένα στα βιβλία». Να διδαχθεί: ΄Έργο δύναμης (από τι εξαρτάται το έργο μιας δύναμης, μονάδες έργου, περιπτώσεις έργου) Υπολογισμός έργου σταθερής δύναμης (Α. Δύναμη παράλληλη με τη μετατόπιση) Σημ. Ο χρόνος μελέτης να αφιερωθεί σε εισαγωγικές εφαρμογές όπου η δύναμη και η μετατόπιση είναι συγγραμμικές. |
| |
5.2 Δυναμική – Κινητική ενέργεια. Δύο βασικές μορφές ενέργειας. | Να διδαχθεί |
|
|
5.3 Η μηχανική ενέργεια και η διατήρησή της. | Να διδαχθεί |
| |
5.4 Μορφές και μετατροπές ενέργειας | Να διδαχθεί Να μη διδαχθεί η υποενότητα «Θεμελιώδεις μορφές ενέργειας» και «Μετατροπές ενέργειας» |
| |
5.5 Διατήρηση της ενέργειας | Να διδαχθεί (περιληπτικά ενσωματώνοντάς τη στην 5.4 παράγρ.) |
| |
5.6 Πηγές ενέργειας | Να μη διδαχθεί |
|
|
5.7 Απόδοση μιας μηχανής | Να διδαχθεί |
|
|
5.8 Ισχύς | Να διδαχθεί Να μη διδαχθεί η «Ισχύς και κίνηση». | ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ερωτήσεις 4ii, 7, ΟΧΙ της ενότητας εφαρμογής γνώσεων 10, 17 ΟΧΙ οι ασκήσεις 12γ, 13γ, 16, 17. |
|
Κεφ. 6 - ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ | 8 | ||
Η θερμότητα και ο ανθρώπινος πολιτισμός | Να διδαχθεί |
|
|
6.1 Θερμόμετρα και μέτρηση θερμοκρασίας | Να μη διδαχθεί (το περιεχόμενό της έχει προσεγγιστεί στην Α’ Γυμνασίου, φύλλο εργασίας (4)). |
|
|
6.2 Θερμότητα: Μια μορφή ενέργειας | Να διδαχθεί (μέρος του περιεχομένου της αναμένεται να έχει προσεγγιστεί και στην Α’ Γυμνασίου, φύλλο εργασίας (5)) |
|
|
6.3 Πως μετράμε τη θερμότητα | Να διδαχθεί |
| |
6.4 Θερμοκρασία, Θερμότητα και μικρόκοσμος | Να διδαχθεί [μέρος του περιεχομένου της αναμένεται να έχει προσεγγιστεί στην Α’ Γυμνασίου, φύλλο εργασίας (5)] |
| |
6.5 Θερμική διαστολή και συστολή | Να διδαχθούν τα είδη διαστολών (ποιοτικά χωρίς μαθηματικές σχέσεις) και η διαστολή του νερού | Βίντεο :Διαστολή και συστολή στερεών Βίντεο Διαστολή και συστολή αερίων ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ στις ερωτήσεις: 1, 2, 3. ΟΧΙ από τις ερωτήσεις , από τη 2η ομάδα: 1-5 ΟΧΙ οι ασκήσεις 4, 7, 9,10,11,12. |
|
ΦΥΣΙΚΗ
Β΄ ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ)
Θα χρησιμοποιηθούν:
• Φυσική Β΄ Γυμνασίου, των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.
• Φυσική Β΄ Γυμνασίου, Εργαστηριακός οδηγός (νέο) των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.
• Φυσική Β’ Γυμνασίου, ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ, ΠΙ, ΟΕΔΒ
• Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών Φυσικής και Χημείας.
Ύλη
Από το Βιβλίο: Φυσική Β΄ Γυμνασίου, των Ν. Αντωνίου, Π. Δημητριάδη, κ.ά. 2015, ΙΤΥΕ ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.3 Τα φυσικά μεγέθη και οι μονάδες τους
2. ΚΙΝΗΣΕΙΣ
ΥΛΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ
2.1 Περιγραφή της κίνησης
2.2 Η έννοια της ταχύτητας (Εκτός η Διανυσματική περιγραφή της ταχύτητας)
3. ΔΥΝΑΜΕΙΣ
ΚΙΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ: ΔΥΟ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ
3.1 Η έννοια «Δύναμη»
3.2 Δύο σημαντικές δυνάμεις στον κόσμο
3.3 Σύνθεση και ανάλυση δυνάμεων (Εκτός: Δύναμη που ασκείται σε τραχιά επιφάνεια και ανάλυση δύναμης)
3.4 Δύναμη και ισορροπία
3.5 Ισορροπία υλικού σημείου (Εκτός: Ανάλυση δυνάμεων και ισορροπία, όπως και το παράδειγμα 3.2)
3.6 Δύναμη και μεταβολή της ταχύτητας
3.7 Δύναμη και αλληλεπίδραση. (Εκτός η υποενότητα «Εφαρμογές»)
4. ΠΙΕΣΗ
ΠΙΕΣΗ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΗ: ΔΥΟ ΔΙΑΦΡΕΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
4.1 Πίεση (Εκτός το παράδειγμα της εικόνας 4.4)
4.2 Υδροστατική πίεση
4.3 Ατμοσφαιρική πίεση (Εκτός: Πως υπολογίζουμε την ατμοσφαιρική πίεση)
4.4 Μετάδοση των πιέσεων στα ρευστά- Αρχή του Πασκάλ
4.5 Άνωση-Αρχή του Αρχιμήδη
5. ΕΝΕΡΓΕΙΑ
ΕΝΕΡΓΕΙΑ: ΜΙΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ
5.1 Έργο και ενέργεια (η 3η παράγραφος «Σήμερα, με την έννοια του έργου … από εσένα στα βιβλία», το «Έργο δύναμης», «Περιπτώσεις έργου», «Α. Δύναμη παράλληλη στη μετατόπιση»)
5.2 Δυναμική-Κινητική ενέργεια. Δύο βασικές μορφές ενέργειας
5.3 Η μηχανική ενέργεια και η διατήρησή της
5.4 Μορφές και μετατροπές ενέργειας (Εκτός: Θεμελιώδεις μορφές ενέργειας και Μετατροπές ενέργειας)
5.5 Διατήρηση της ενέργειας
Οδηγίες διδασκαλίας
Οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν ερωτήσεις και ασκήσεις, όσες κρίνουν σκόπιμο, ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος. Η χρήση των ΤΠΕ, όπου είναι αναγκαία, ας χρησιμοποιείται για την υποβοήθηση της διδασκαλίας. Η εργαστηριακή άσκηση όμως είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Τα οικεία ΕΚΦΕ συνδράμουν προς την κατεύθυνση αυτή. Σε κάποιες περιπτώσεις οι εκπαιδευτικοί θα μπορούσαν να εκτελούν πειράματα επίδειξης και στη συνέχεια να δίνουν τα δεδομένα μέσω και πολλαπλών αναπαραστάσεων στους/στις μαθητές/τριες για ανάλυση. Αυτό θα βοηθούσε τους/τις μαθητές/τριες να συμμετέχουν σε επιστημονικές πρακτικές, όπως να κάνουν προβλέψεις με βάση τις παρατηρήσεις τους και ανάλυση των δεδομένων. Οι μαθητές/τριες κατά τη διάρκεια συζητήσεων ολόκληρης της τάξης ή μικρών ομάδων μπορούν να μοιραστούν τις υποθέσεις και τα ευρήματά τους. Ο/Η εκπαιδευτικός θα μπορούσε να συμπεριλάβει επίσης ερωτήσεις οι οποίες έχουν σχεδιαστεί για να προωθήσουν την εμπλοκή με τις επιστημονικές πρακτικές και την εμπέδωση των εννοιών, των νόμων και των θεωριών της Φυσικής. Αυτή η πρακτική συνήθως είναι πολύ πιο αποτελεσματική για τους περισσότερους μαθητές από το να ακούνε μόνο διαλέξεις.
Θεωρείται σημαντικό στην αρχή της σχολικής χρονιάς να υπάρχει αξιολόγηση της προϋπάρχουσας γνώσης των μαθητών/τριών αφενός ως προς τα κεντρικά σημεία της ύλης κυρίως της Α’ Γυμνασίου και αφετέρου ως προς ορισμένα άλλα σημεία όπως οι αριθμητικοί συλλογισμοί με χρήση της διαίρεσης και οι επιστημονικές πρακτικές με τις αντίστοιχες δεξιότητες.
Είναι σκόπιμο οι μαθητές/τριες να αντιληφθούν ότι η ύλη οργανώνεται σε διάφορες κλίμακες (μικρόκοσμου μακρόκοσμου) και ότι η κατανόηση της μικροσκοπικής δομής οδηγεί στην ερμηνεία με ενιαίο τρόπο της μακροσκοπικής συμπεριφοράς της (Δ.Ε.Π.Π.Σ). Προσομοίωση:
Οι καταστάσεις της ύλης τα βασικά από PHET
Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο - Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)
Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων ωρών 23
Διδακτική ενότητα | Συνιστώμενες διδακτικές πρακτικές | Παρατηρήσεις Προτεινόμενο υποστηρικτικό υλικό | Προτεινόμενος |
Κεφ. 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ | 1 | ||
1.3 Τα φυσικά μεγέθη και οι μονάδες τους | Προτείνεται να γίνει αναφορά στις μονάδες και μετατροπές τους, λόγω των δυσκολιών που συναντούν οι μαθητές/τριες στην εκμάθησή τους. Με το παράδειγμα της πυκνότητας και τον λειτουργικό ορισμό της να εξηγηθεί το νόημα του λόγου δύο φυσικών μεγεθών. | Τα θεμελιώδη μεγέθη (το μήκος, ο χρόνος και η μάζα). Παράγωγα μεγέθη (εμβαδόν, όγκος, πυκνότητα). Πολλαπλάσια και υποπολλαπλάσια. Επιλογή από τις ερωτήσεις, τις εφαρμογές και τις ασκήσεις του βιβλίου. |
|
Κεφ. 2 – Κινήσεις | 4 | ||
2.1 Περιγραφή της κίνησης | Προτείνεται να υλοποιηθούν οι δραστηριότητες για την κατανόηση των εννοιών : Θέση, μετατόπιση, χρονικό διάστημα, ταχύτητα μέση και στιγμιαία ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα: «Προσδιορισμός θέσης σώματος» (σελ. 25) και «Σημείο αναφοράς και μετατόπιση» | Σύστηµα αναφοράς – Υλικό σηµείο - Θέση – Μετατόπιση – Τροχιά Χρονική στιγµή – Χρόνος, Στοιχειώδης ορισµός του διανύσµατος Προτείνονται οι προσομοιώσεις: Θέση-μετατόπιση, Μέτρο μετατόπισης και μήκος διαδρομής Μελετώντας την έννοια της μετατόπισης, Μετατόπιση, Μετατόπιση και τροχιά |
|
2.2 Η έννοια της ταχύτητας | Να διδαχθεί η εισαγωγή και οι υποενότητες: - Μέση ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα · Στιγμιαία ταχύτητα στην καθημερινή γλώσσα Να μη διδαχθεί η Διανυσματική περιγραφή | Μέση ταχύτητα – Στιγµιαία ταχύτητα – Μονάδες στο S.I. Ενδεικτική δραστηριότητα |
|
2.3 Κίνηση με σταθερή ταχύτητα | Να μη διδαχθεί | Ερωτήσεις - Ασκήσεις ΟΧΙ σε ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε: ΟΧΙ στις ερωτήσεις: 1iii, 3iv, 3v, ΟΧΙ της ενότητας εφαρμογής γνώσεων: 1, 2 ΟΧΙ οι ασκήσεις: 1, 3, 4, 6, 8. |
|
2.4 κίνηση με μεταβαλλόμενη ταχύτητα | Να μη διδαχθεί | ||
Εργαστηριακή άσκηση | Εργαστηριακή δραστηριότητα: Άσκηση 6 του εργαστηριακού οδηγού: «Μελέτη των ευθύγραμμων κινήσεων». |
| |
Κεφ. 3 - ΔΥΝΑΜΕΙΣ | 6 | ||
Κίνηση και αλληλεπίδραση: Δύο γενικά χαρακτηριστικά της ύλης | Να διδαχθεί |
|
|
3.1 Η έννοια «Δύναμη» | Να διδαχθεί | Σχεδίαση δυνάμεων, Η έννοια της δύναμης Quiz: Η δύναμη ως το αίτιο παραμόρφωσης ή και μεταβολής της ταχύτητας |
|
3.2 Δύο σημαντικές δυνάμεις στον κόσμο | Να διδαχθεί | Μελετώντας την τριβή σε διαφορετικές επιφάνειες, Σχεδίαση του βάρους |
|
3.3 Σύνθεση και ανάλυση δυνάμεων | Να διδαχθούν οι υποενότητες, παράγραφοι - Σύνθεση δυνάμεων – Συνισταμένη · Σύνθεση δυνάμεων με την ίδια διεύθυνση · Σύνθεση δυνάμεων με διαφορετικές (κάθετες μόνον) διευθύνσεις. Να μην διδαχθούν οι υποενότητες: · Δύναμη που ασκείται σε τραχιά επιφάνεια · Ανάλυση δύναμης Σημ. Ο χρόνος να χρησιμοποιηθεί για την κατανόηση των αντίστοιχων φαινομένων και νόμων σε μία διάσταση Προαιρετικά για την υποστήριξη της διδασκαλίας μπορεί να πραγματοποιηθεί η εργαστηριακή άσκηση 8, «Σύνθεση |
| |
3.4 Δύναμη και ισορροπία | Να διδαχθεί |
| |
3.5 Ισορροπία υλικού σημείου | Να διδαχθεί η εισαγωγή (α΄ νόμος Newton) Να μην διδαχθούν η υποενότητα «Ανάλυση δυνάμεων και ισορροπία» όπως και το παράδειγμα 3.2 |
| |
3.6 Δύναμη και μεταβολή της ταχύτητας | Να διδαχθεί |
| |
3.7 Δύναμη και αλληλεπίδραση | Να διδαχθεί (γ΄ νόμος Newton) Να μην διδαχθεί η υποενότητα «Εφαρμογές» |
| |
Εργαστηριακή άσκηση 10: Μέτρηση Δύναμης – Νόμος του Hooke | Εργαστηριακή άσκηση 10, «Μέτρηση Δύναμης - Νόμος του Hooke» (σελ. 47) | Μέτρηση δύναμης με ελατήριο Ερωτήσεις και Ασκήσεις ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ερωτήσεις: 2, 3, 6,12, 13 ΟΧΙ οι ασκήσεις : 4, 5, 7, 8, 10, 12,13. |
|
Κεφ. 4 – ΠΙΕΣΗ | Να διδαχθεί η εισαγωγή «Πίεση και Δύναμη δύο διαφορετικές έννοιες» | 6 | |
4.1 Πίεση | Να διδαχθεί (εκτός το παράδειγμα της εικόνας 4.4 ) |
| |
4.2 Υδροστατική πίεση | Να διδαχθεί |
| |
4.3 Ατμοσφαιρική πίεση | Να διδαχθεί Να μην διδαχθεί η υποενότητα «Πως υπολογίζουμε την ατμοσφαιρική πίεση». |
| |
4.4 Μετάδοση των πιέσεων στα ρευστά. Αρχή του Πασκάλ | Να διδαχθεί |
| |
4.5 Άνωση – Αρχή του Αρχιμήδη | Να διδαχθεί |
| |
4.6 Πλεύση | Να μη διδαχθεί |
|
|
Εργαστηριακές ασκήσεις 12, 14 | Εργαστηριακή δραστηριότητα Εργαστηριακή άσκηση 12 Εργαστηριακή άσκηση 14, | Φύλλο εργασίας από ΕΚΦΕ Αμπελοκήπων Άνωση, Αρχή του Αρχιμήδη και βίντεο : Από ΕΚΦΕ Καρδίτσας ΟΧΙ ερωτήσεις, ασκήσεις ή επιμέρους ερωτήματα τα οποία αναφέρονται σε ύλη που αφαιρέθηκε. ΟΧΙ οι ερωτήσεις της ενότητας εφαρμογής γνώσεων 5, 6, 8, 9, 11, 13 ΟΧΙ οι ασκήσεις 1,6, 7, 8, 9. |
|
Κεφ. 5 ΕΝΕΡΓΕΙΑ | 6 | ||
Ενέργεια: Μια θεμελιώδης έννοια της φυσικής | Να διδαχθεί |
| |
5.1 Έργο και Ενέργεια | Να διδαχθεί η 3η παράγραφος «Σήμερα, με την έννοια του έργου … από εσένα στα βιβλία». Να διδαχθεί: ΄Έργο δύναμης (από τι εξαρτάται το έργο μιας δύναμης, μονάδες έργου, περιπτώσεις έργου) Υπολογισμός έργου σταθερής δύναμης (Α. Δύναμη παράλληλη με τη μετατόπιση) Σημ. Ο χρόνος μελέτης να αφιερωθεί σε εισαγωγικές εφαρμογές όπου η δύναμη και η μετατόπιση είναι συγγραμμικές. |
| |
5.2 Δυναμική – Κινητική ενέργεια. Δύο βασικές μορφές ενέργειας. | Να διδαχθεί |
|
|
5.3 Η μηχανική ενέργεια και η διατήρησή της. | Να διδαχθεί |
| |
5.4 Μορφές και μετατροπές ενέργειας | Να διδαχθεί Να μη διδαχθεί η υποενότητα «Θεμελιώδεις μορφές ενέργειας» και «Μετατροπές ενέργειας» |
| |
5.5 Διατήρηση της ενέργειας | Να διδαχθεί (περιληπτικά ενσωματώνοντάς τη στην 5.4 παράγρ.) | Ενδεικτική δραστηριότητα |
|
5.6 Πηγές ενέργειας | Να μη διδαχθεί |
|
|
ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ
Η εγκατάσταση των Διαδραστικών Οθονών Αφής στα σχολεία προσφέρει πολυάριθμα πλεονεκτήματα στο σχεδιασμό και στην ανάπτυξη της διδασκαλίας. Συγκεκριμένα:
• Παρέχεται η δυνατότητα οργάνωσης, καταγραφής και αποθήκευσης μαθημάτων που δύνανται να αξιοποιηθούν τόσο από τους/τις εκπαιδευτικούς όσο κι από τους/τις μαθητές/-τριες.
• Προσφέρεται η εύκολη πρόσβαση στο note, στα σχεδιαστικά εργαλεία των οθονών αφής, σε ποικίλους Ανοικτούς Εκπαιδευτικούς Πόρους / Open Educational Resources (ΑΕΠ / OER) που περιλαμβάνουν κατηγορίες όπως: Εκπαιδευτικά Παιχνίδια/Δυναμικός Χάρτης/Εφαρμογές Λογισμικού/AR-VR-MR Αντικείμενα /3D Αντικείμενα κ.ά. καθώς και στην εφαρμογή mozaBook (που είναι προεγκατεστημένη στο περιβάλλον windows των οθονών και μελλοντικά θα εμπλουτιστεί με τα διαδραστικά σχολικά βιβλία).
• Όλα τα παραπάνω αποτελούν καινοτόμα μαθησιακά περιβάλλοντα, εύχρηστα, με πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό οικείου χαρακτήρα και εξοικείωσης με την καθημερινότητα των μαθητών/-τριών, που ανταποκρίνονται στα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα. Επίσης, δίνουν στον/στην εκπαιδευτικό την ευκαιρία να οργανώσει το μάθημά του/της, δημιουργώντας ένα «υβριδικό περιβάλλον εργασίας», που λειτουργεί ως διδακτικό αποθετήριο και εμπλουτίζεται στο πλαίσιο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας.
• Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να προσαρμόσουν το υλικό διδασκαλίας τους ώστε να ανταποκρίνεται στη γνωστική ετοιμότητα και στις ανάγκες των μαθητών/-τριών, σε σχέση με την ηλικία τους και τους διαφορετικούς τύπους μάθησης (οπτικός, ακουστικός, κιναισθητικός), προσφέροντας υλικό σε διαφορετικές μορφές, με άξονα τη συμπερίληψη όλων καθώς και την εξατομικευμένη μάθηση. Παράλληλα, η χρήση ποικίλων διαδραστικών δραστηριοτήτων επιτρέπουν την άμεση ανατροφοδότηση και αξιολόγηση του επιπέδου κατανόησης του μαθήματος.
• Η λειτουργία «πολλαπλής αφής» των διαδραστικών οθονών δίνει στον/στην εκπαιδευτικό την ευκαιρία να σχεδιάσει και να ενσωματώσει στη διδασκαλία ομαδικές δραστηριότητες, που επιτρέπουν τη συνέργεια των μαθητών/-τριών, καλλιεργώντας δεξιότητες όπως της συνεργασίας και επικοινωνίας.
• Οι οθόνες αφής μπορούν να συνδεθούν με το Google Drive ή το OneDrive, με υπολογιστές, τάμπλετ και άλλες συσκευές, διευκολύνοντας τη μεταφορά και την κοινή χρήση πληροφοριών.
• Δίνεται η δυνατότητα στον/στην εκπαιδευτικό να μοιράζεται με τους/τις μαθητές/-τριες εκπαιδευτικό υλικό και να το επαναχρησιμοποιεί, μειώνοντας τον φόρτο εργασίας.
• Δίνεται η δυνατότητα της αντεστραμμένης διδασκαλίας και η λειτουργία της ανεστραμμένης τάξης.
• Δίνεται η δυνατότητα ένταξης της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) στη μαθησιακή διαδικασία.
• Τέλος, τα διαδραστικά συστήματα μάθησης διευκολύνουν και επιταχύνουν τη διενέργεια του μαθήματος καθώς δεν απαιτούν συσκότιση της αίθουσας για να προβληθεί υλικό, έχουν ενσωματωμένα ηχεία και μπορούν να χρησιμοποιηθούν διαισθητικά με την αφή. Το σύνολο του υλικού των Οδηγιών Διδασκαλίας είναι κατάλληλο για χρήση δια μέσου των διαδραστικών συστημάτων μάθησης. Επιπροσθέτως, τα συστήματα αυτά διαθέτουν την επιλογή της λειτουργίας τους ως ασπροπίνακες με πολλές επιπλέον δυνατότητες πέραν της απλής γραφής κειμένου (π.χ. λειτουργία screenshot της οθόνης και δυνατότητα γραφής σημειώσεων πάνω στο screenshot, αντιγραφή-επικόλληση μέρους των σημειώσεων κ.ά.).
• Το σύνολο των δυνατοτήτων του υλικού κάθε μοντέλου διαδραστικού συστήματος μάθησης μπορεί να αναζητηθεί στις εξής διευθύνσεις:
➢ Συχνές ερωτήσεις Διαδραστικών Συστημάτων.
➢ Χρήσιμα αρχεία Διαδραστικών Συστημάτων.
Για τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών (Βιολογία, Γεωλογία-Γεωγραφία, Φυσική Χημεία), οι διαδραστικές οθόνες αφής
- Επιτρέπουν την παρατήρηση φαινόμενων που δεν είναι εφικτό να γίνουν σε μια σχολική αίθουσα/εργαστήριο. Παράλληλα, πλαισιώνουν τη μαθησιακή διαδικασία με διαδραστικές ασκήσεις, εικόνες, βίντεο, ηχητικά, τρισδιάστατα μοντέλα που εγείρουν το ενδιαφέρον των μαθητών/-τριών, και διευκολύνουν την κατανόηση και αφομοίωση της ύλης.
- Επιτρέπουν την τρισδιάστατη λειτουργική απεικόνιση φαινομένων της φύσης και των εν δυνάμει επιπτώσεών τους καθώς και των ανθρωπογενών παρεμβάσεων, την τρισδιάστατη λειτουργική απεικόνιση των τεχνολογικών εφαρμογών των επιστημών αυτών και τη δυνατότητα εστίασης και περιστροφής τρισδιάστατων μοντέλων γεωλογικών σχηματισμών.
- Επιτρέπουν, μέσω της λειτουργίας πολλαπλών παραθύρων, την ταυτόχρονη προβολή μικροσκοπικών και μακροσκοπικών φαινομένων εν παραλλήλω με φαινόμενα της καθημερινότητας, την ταυτόχρονη προβολή χαρτών ώστε να διευκολύνεται η σύγκριση και η διερεύνηση φαινομένων, για παράδειγμα χάρτης με την κατανομή ηφαιστείων και χάρτης με την κατανομή σεισμών ή γεωμορφολογικός χάρτης και χάρτης κατανομής πληθυσμού.
- Όλα τα παραπάνω προσφέρονται για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας, αλληλεπίδρασης, αξιολόγησης και ανατροφοδότησης που αποτελούν κομβικά μέρη της μαθησιακής διαδικασίας.
- Διαθέτουν μεγάλη συλλογή από πολυμεσικό υλικό που αφορά στα συγκεκριμένα μαθήματα.