Χημεία τάξης Εσπερινών Λυκείων (Οδηγίες Διδασκαλίας) 2017 - 2018

ΧΗΜΕΙΑ Α-Β-Γ-Δ ΤΑΞΕΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ
ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ - ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Αρ.Πρωτ.166080/Δ2/05-10-2017/ΥΠΠΕΘ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ
Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ Α
Πληροφορίες: Αν. Πασχαλίδου
Β. Πελώνη
Τηλέφωνο: 210-3443422
210-3442238

ΘΕΜΑ: Οδηγίες για τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στις Α΄, Β΄ Ημερήσιου ΓΕΛ και Α΄, Β΄, Γ΄ Εσπερινού ΓΕΛ για το σχολ. έτος 2017 – 2018
Σχετ.: Τα με αρ. πρωτ. εισ. ΥΠ.Π.Ε.Θ. 156911/20-09-2017 και 161409/27-09-2017 έγγραφα

Μετά από σχετική εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πράξη 36/14-09-2017 του Δ.Σ., ανακοινοποίηση στο ορθό 27-09-2017 ) σας αποστέλλουμε τις παρακάτω οδηγίες για το σχολικό έτος 2017-2018 για τη διδασκαλία των παρακάτω μαθημάτων:
I. Βιολογία, (Τάξεις: Α΄, Β΄ Ημερήσιου και Α΄, Β΄, Γ΄ Εσπερινού ΓΕΛ)
II. Φυσική, (α.ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ: Τάξεις: Α΄, Β΄ Ημερήσιου και Α΄, Β΄, Γ΄ Εσπερινού ΓΕΛ, β. ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ: Τάξεις: Β΄ Ημερησίου και Γ΄ Εσπερινού ΓΕΛ)
III. Χημεία, (Τάξεις: Α΄ και Β΄ Ημερησίου και Α΄, Β΄, Γ ΄ Εσπερινού ΓΕΛ)
IV. Γεωλογία και Διαχείριση Φυσικών Πόρων, (Τάξεις: Α΄ Ημερήσιου και Α΄ Εσπερινού ΓΕΛ

ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ-ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΧΗΜΕΙΑ Α΄ τάξης ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Θα διδαχθεί το βιβλίο «XHMEIA» της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ., Θεοδωρόπουλου Π. και Κάλλη Α.

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο - Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων διδακτικών ωρών: σαράντα τέσσερις (44).

Η διδακτέα ύλη του μαθήματος ορίζεται ως εξής:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1o: Βασικές έννοιες Ενότητες που θα διδαχθούν

1.2 Βασικές Έννοιες (2 διδακτικές ώρες) Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η και 2η διδακτική ώρα:

Προτείνεται οι μαθητές σε ομάδες να εμπλακούν με μία μελέτη περίπτωσης, διαφορετική για κάθε ομάδα, η οποία να αναδεικνύει τη χρησιμότητα και τη μεθοδολογία της Χημείας. Ενδεικτικά παραδείγματα θεμάτων:
- Ιστορία της Χημείας
- Ανάπτυξη νέων υλικών
- Χημικές αντιδράσεις και παραγωγή ενέργειας .
- Χημικοί βραβευμένοι με Nobel.
- Συμβολή της Χημείας σε άλλες επιστήμες.

Προτεινόμενες πηγές:
Τμήμα Χημείας ΕΚΠΑ: Θέματα Ιστορίας της Χημείας
http://www.chem.auth.gr/chemhistory/name_of_elements/2_4.html
Τμήμα Χημείας ΕΚΠΑ: Ένωση του μήνα
http://195.134.76.37/chemicals/Chemicals_Index .html

Επίσημη σελίδα Nobel Χημείας http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o: Περιοδικός Πίνακας - Δεσμοί

Ενότητες που θα διδαχθούν (19 διδακτικές ώρες)

2.1 Ηλεκτρονική δομή των ατόμων.
Παρατήρηση: Ο Πίνακας 2.1 «Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες, στα στοιχεία με ατομικό αριθμό Ζ=1-20» να διδαχθεί και να απομνημονευθεί μόνο η στήλη «στοιχείο».

2.2 Κατάταξη των στοιχείων (Περιοδικός Πίνακας). Χρησιμότητα του Περιοδικού Πίνακα Παρατήρηση: Μαζί με την ενότητα αυτή προτείνεται να διδαχθούν και οι υποενότητες «Σχετική ατομική μάζα» και «Σχετική μοριακή μάζα» της ενότητας 4.1 του βιβλίου (Βασικές έννοιες για τους χημικούς υπολογισμούς: Σχετική ατομική μάζα, σχετική μοριακή μάζα, mol, Αριθμός Avogandro, γραμμομοριακός όγκος).

2.3 Γενικά για το χημικό δεσμό. – Παράγοντες που καθορίζουν τη χημική συμπεριφορά του ατόμου. Είδη χημικών δεσμών (ιοντικός – ομοιοπολικός).

2.4 Η γλώσσα της Χημείας-Αριθμός οξείδωσης-Γραφή χημικών τύπων και εισαγωγή στην ονοματολογία των ενώσεων.

Παρατηρήσεις:
- Ο Πίνακας 2.3 «Ονοματολογία των κυριότερων μονοατομικών ιόντων» να διδαχθεί και να απομνημονευθεί.
- O Πίνακας 2.4 «Ονοματολογία των κυριότερων πολυατομικών ιόντων» να διδαχθεί και να απομνημονευθούν:
α) ολόκληρη η 1η στήλη, και
β) οι ονομασίες και οι συμβολισμοί των πολυατομικών ιόντων: κυάνιο, όξινο ανθρακικό, υπερμαγγανικό και διχρωμικό.
- Ο Πίνακας 2.5 «Συνήθεις τιμές Α.Ο. στοιχείων σε ενώσεις τους» να διδαχθεί και να απομνημονευθούν οι Α.Ο. των K, Na, Ag, Ba, Ca, Mg, Zn, Al, Fe, F, από το Η ο (+1), από το Ο ο (-2) και από τα Cl, Br, I ο (-1).

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και ενδεικτικές δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα:

Περιοδικός Πίνακας του Mendeleev και ταξινόμηση των χημικών στοιχείων με βάση τις ιδιότητές τους. Προτείνεται η παρακολούθηση των παρακάτω βιντεοσκοπημένων πειραμάτων:
α) Φυσικές ιδιότητες αλκαλίων
http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000731/alkali-metals#!cmpid=CMP00000879
β) Αντιδράσεις αλκαλίων με το νερό http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000732/heating-group-1-metals-in-air-and-in-chlorine#!cmpid=CMP00000939

2η, 3η και 4η διδακτική ώρα:

Τα μοντέλα του ατόμου: Από το μοντέλο του Dalton, στο μοντέλο Rutherford και στο μοντέλο του Bohr. Ατομικός αριθμός, μαζικός αριθμός, ισότοπα και σχετική ατομική μάζα.

Μπορεί να αξιοποιηθεί το ακόλουθο διδακτικό υλικό:
α) Σκέδαση Rutherford
http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/rutherford-scattering
β) Επιστήμονες και ατομική θεωρία
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2585
γ) Κατασκεύασε ένα άτομο
http://phet.colorado.edu/el/simulation/build-an-atom
δ) Ισότοπα και ατομική μάζα
http://phet.colorado.edu/el/simulation/isotopes-and-atomic-mass

5η και 6η διδακτική ώρα:

Κατανομή ηλεκτρονίων σε στιβάδες.

Δραστηριότητα
Εξάσκηση σε ομάδες σχετικά με τον τρόπο κατανομής των ηλεκτρονίων σε στιβάδες για τα άτομα των στοιχείων με ατομικό αριθμό 1-20.

7η και 8η διδακτική ώρα:

Σύγχρονος Περιοδικός. Πίνακας Σύνδεση της θέσης των στοιχείων με την ηλεκτρονιακή δομή των ατόμων τους

Δραστηριότητα
Δόμηση τμήματος του Περιοδικού Πίνακα με βάση κάρτες των ατόμων των στοιχείων με ατομικό αριθμό 1- 20. Η δραστηριότητα αυτή περιγράφεται στο: ΙΕΠ (2015). ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ, Χημεία Α΄, Β΄ και Γ΄, Γενικό Λύκειο.

Δραστηριότητα
Μελέτη του Περιοδικού Πίνακα και των ιδιοτήτων διαφόρων στοιχείων (π.χ. πυκνότητα ή σημείο τήξης) με χρήση λογισμικού. Ενδεικτικά προτείνονται οι διαθέσιμοι διαδικτυακά διαδραστικοί περιοδικοί πίνακες:
α) http://www.rsc.org/periodic-table και
β) http://www.ptable.com/?lang=el

Δραστηριότητα
Για εξάσκηση οι μαθητές μπορούν να εμπλακούν σε δραστηριότητες – παιχνίδια τοποθέτησης στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα με βάση το διδακτικό υλικό:
α) Παιχνίδι τοποθέτησης στοιχείων του περιοδικού πίνακα
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2610
β) Τοποθέτηση στοιχείων στον Περιοδικό Πίνακα
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2444

9η διδακτική ώρα:

Εργαστηρική άσκηση: «Πυροχημική ανίχνευση μετάλλων»

10η διδακτική ώρα:

Παράγοντες που επηρεάζουν τη χημική συμπεριφορά (Ηλεκτρόνια σθένους και ατομική ακτίνα).

Δραστηριότητα:
Προτείνεται οι μαθητές σε ομάδες να μελετήσουν πως μεταβάλλονται ιδιότητες όπως η ατομική ακτίνα και η ηλεκτραρνητικότητα αξιοποιώντας το διαδραστικό διαδικτυακό Περιοδικό Πίνακα.

11η διδακτική ώρα:

Αγωγιμότητα υδατικών διαλυμάτων και ερμηνεία της αγωγιμότητας: Ιόντα, ιοντικές ενώσεις, ηλεκτρόνια σθένους και εσωτερικά ηλεκτρόνια

Δραστηριότητα:
Οι μαθητές σε ομάδες να ταξινομήσουν χημικές ενώσεων με βάση τη διάλυση τους στο νερό και τη μέτρηση της αγωγιμότητας των διαλυμάτων που προκύπτουν. Προτείνεται να χρησιμοποιηθούν τα υλικά: ζάχαρη, αλάτι, αποφρακτικό αποχετεύσεων, οινόπνευμα, νερό βρύσης, αποσταγμένο νερό.

Εναλλακτικά
Αξιοποίηση της προσομοίωσης «Διάλυμα ζάχαρης και αλατιού», η οποία συνοδεύεται και από τη σωματιδιακή ερμηνεία.
http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/sugar-and-salt-solutions

12η διδακτική ώρα:

Ο χημικός δεσμός. Περιγραφή του τρόπου δημιουργίας του ιοντικού δεσμού. Ιοντικές ενώσεις μεταξύ μετάλλων-αμέταλλων. Χημικοί Τύποι και αναλογία ιόντων στο κρυσταλλικό πλέγμα.

13η και 14η διδακτική ώρα:

Περιγραφή του τρόπου δημιουργίας του μη πολωμένου και του πολωμένου ομοιοπολικού δεσμού, Χημικοί Τύποι.

15η διδακτική ώρα:

Σχετική μοριακή μάζα, υπολογισμός σχετικής μοριακής μάζας χημικών ενώσεων από τις σχετικές ατομικές μάζες των συστατικών τους στοιχείων.

16η και 17η διδακτική ώρα:

Οι τύποι των ιόντων και οι ονομασίες τους. Ο αριθμός οξείδωσης. Εύρεση του αριθμού οξείδωσης. Γραφή μοριακών τύπων ανόργανων χημικών ενώσεων.

18η και 19η διδακτική ώρα:

Ονοματολογία ανόργανων χημικών ενώσεων. Μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό «Παιχνίδι ονοματολογίας ανόργανων ενώσεων»
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2608

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o: Χημικές Αντιδράσεις

Ενότητες που θα διδαχθούν (11 διδακτικές ώρες)

3.5 Χημικές Αντιδράσεις

Παρατηρήσεις:
- Στην υποπαράγραφο «Αντιδράσεις Απλής Αντικατάστασης» η «σειρά δραστικότητας ορισμένων μετάλλων και αμέταλλων» να διδαχθεί αλλά να μην απομνημονευθεί..
- Στην υποπαράγραφο «Αντιδράσεις Διπλής Αντικατάστασης» ο Πίνακας 3.1 «Κυριότερα αέρια και ιζήματα» να διδαχθεί αλλά να μην απομνημονευθεί.
- Στην υποπαράγραφο «Εξουδετέρωση» να μην διδαχθούν οι αντιδράσεις:
-- Όξινο οξείδιο + βάση
-- Βασικό οξείδιο + οξύ
-- Όξινο οξείδιο + βασικό οξείδιο

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα:

Εργαστηριακή άσκηση: «Χαρακτηριστικές χημικές αντιδράσεις» Προτείνονται αντιδράσεις όπως: - Καύση σύρματος Mg και μελέτη του παραγόμενου MgO. - Απλές αντικαταστάσεις π.χ. Μg ή Zn με HCl και Fe (καρφί) σε διάλυμα CuSO4. - Διπλές αντικαταστάσεις π.χ. AgNO3+KI, AgNO3+K2Cr2O7 ή K2CrO4, CuSO4+NaOH, Na2CO3 + HCl (έκλυση CO2).

- Εξουδετερώσεις όπως ΗCl+ΝαΟΗ (χωρίς ορατό αποτέλεσμα και με ορατό αποτέλεσμα με χρήση δείκτη).

Οι αντιδράσεις που θα πραγματοποιηθούν να αναπαρασταθούν με χημικές εξισώσεων στις οποίες θα σημειώνονται και οι παρατηρούμενες μεταβολές.

2η διδακτική ώρα:

Συμβολισμός χημικών αντιδράσεων. Διατήρηση μάζας, διατήρηση ατόμων. Ισοστάθμιση απλών χημικών εξισώσεων.

Μπορούν να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό:
Εξισορροπώντας χημικές εξισώσεις
http://phet.colorado.edu/el/simulation/balancing-chemical-equations

3η, 4η και 5η διδακτική ώρα:

Χαρακτηριστικά των χημικών αντιδράσεων (Πότε πραγματοποιείται μια χημική αντίδραση - Πόσο γρήγορα γίνεται μια χημική αντίδραση - Ενεργειακές μεταβολές που συνοδεύουν μια χημική αντίδραση Πόσο αποτελεσματική είναι μια χημική αντίδραση).

Μπορεί να αξιοποιηθεί η προσομοίωση: Μοριακή εξήγηση της χημικής αντίδρασης.
http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/reactions-and-rates

6η και 7η διδακτική ώρα:

Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων: Α. Οξειδοαναγωγικές (Αντιδράσεις σύνθεσης – Αντιδράσεις αποσύνθεσης και διάσπασης - Αντιδράσεις απλής αντικατάστασης).

8η και 9η διδακτική ώρα:

Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων: Β. Μεταθετικές αντιδράσεις (Αντιδράσεις διπλής αντικατάστασης).

10η διδακτική ώρα:

Μερικά είδη χημικών αντιδράσεων: Β. Μεταθετικές αντιδράσεις (Αντιδράσεις εξουδετέρωσης).

11η διδακτική ώρα:

Εργαστηριακή άσκηση: Χημικές αντιδράσεις και ποιοτική ανίχνευση ιόντων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4o: Στοιχειομετρία

Ενότητες που θα διδαχθούν (12 διδακτικές ώρες)

4.1 Βασικές έννοιες για τους χημικούς υπολογισμούς: σχετική ατομική μάζα, σχετική μοριακή μάζα, mol , αριθμός Avogadro, γραμμομοριακός όγκος Παρατήρηση: - Οι υποενότητες «σχετική ατομική μάζα» & «σχετική μοριακή μάζα» έχουν ήδη διδαχθεί κατά τη διδασκαλία του 2ου κεφαλαίου.

4.2 «Καταστατική εξίσωση των αερίων»

4.3 «Συγκέντρωση διαλύματος – αραίωση, ανάμειξη διαλυμάτων»

1.5 «Ταξινόμηση της ύλης – Διαλύματα – Περιεκτικότητες διαλυμάτων – Διαλυτότητα», παράγραφος: εκφράσεις περιεκτικότητας Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η και 2η διδακτική ώρα:

Δραστηριότητα:
Οι μαθητές ζυγίζουν χημικές ουσίες (στερεές και υγρές), ο εκπαιδευτικός εισάγει την έννοια του mol και μετά οι μαθητές υπολογίζουν τον αριθμό των σωματιδίων στις ποσότητες που έχουν ζυγίσει.

3η διδακτική ώρα:

Νόμοι του Charles, του Boyle και του Gay-Lussac.

Για τη μοριακή ερμηνεία της πίεσης και των νόμων του Charles, του Boyle και του Gay-Lussac προτείνεται να αξιοποιηθεί η προσομοίωση «Ιδιότητες Αερίου»
http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/gas-properties

4η διδακτική ώρα:

Πως μετράμε σωματίδια αερίων; Γραμμομοριακός όγκος (Vm). Καταστατική εξίσωση των αερίων.

Προτείνεται η παρακολούθηση από τους μαθητές του βίντεο «Προσδιορισμός της σχετικής μοριακής μάζας αερίου με ζύγιση ορισμένου όγκου αερίου»
http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000832/determining-relative-molecular-masses-by-weighing-gases#!cmpid=CMP00000938

Εναλλακτικά
Να γίνει ανάλογο πείραμα επίδειξης από τον διδάσκοντα στην τάξη.

5η διδακτική ώρα:

Εξάσκηση των μαθητών στις μετατροπές μεταξύ mol, μάζας, όγκου (για αέρια), αριθμού μορίων και αριθμού ατόμων.
Σε αυτή την κατεύθυνση, μπορεί και να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό «Υπολογισμοί mol» http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-3111

6η και 7η διδακτική ώρα:

Από τις συσκευασίες των χυμών στο σουπερμάρκετ στις ετικέτες των διαλυμάτων στο χημικό εργαστήριο - Συγκέντρωση διαλύματος
Μπορεί να αξιοποιηθεί το παρακάτω διδακτικό υλικό:
α) Συγκέντρωση ή Μοριακότητα κατ’ όγκο διαλύματος
http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/2595
β) Συγκέντρωση διαλύματος
http://phet.colorado.edu/el/simulation/molarity

8η διδακτική ώρα:

Υπολογισμοί περιεκτικότητας διαλύματος %w/w, %w/v, %v/v

9η διδακτική ώρα:

Μετατροπή της συγκέντρωσης σε άλλες μορφές περιεκτικότητας.

10η και 11η διδακτική ώρα:

Υπολογισμός της συγκέντρωσης μετά από αραίωση ή ανάμιξη διαλυμάτων.

12η διδακτική ώρα:

Εργαστηριακή άσκηση: «Παρασκευή διαλύματος ορισμένης συγκέντρωσης – αραίωση διαλυμάτων».

ΧΗΜΕΙΑ Β΄ τάξης ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Θα διδαχθεί το βιβλίο «XHMEIA» της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ., Θεοδωρόπουλου Π. και Κάλλη Α.

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο - Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων διδακτικών ωρών: είκοσι δύο (22).

Η διδακτέα ύλη του μαθήματος ορίζεται ως εξής:

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4o: Στοιχειομετρία

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:
- Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις ποσότητες (μάζας και όγκου) των χημικών ουσιών (χημικών στοιχείων και ενώσεων) με τον αριθμό των δομικών σωματιδίων (ατόμων και μορίων).
- Οι μαθητές να μπορούν υπολογίζουν τη συγκέντρωση διαλύματος, να συνδέουν τη συγκέντρωση διαλύματος σε άλλες μορφές περιεκτικότητας και να υπολογίζουν τη συγκέντρωση διαλύματος μετά από αραίωση ή ανάμιξη.
- Οι μαθητές να μπορούν να σχεδιάζουν και να εκτελούν πειράματα παρασκευής και αραίωσης διαλυμάτων. Ενότητες που θα διδαχθούν (22 διδακτικές ώρες)

4.1 Βασικές έννοιες για τους χημικούς υπολογισμούς: σχετική ατομική μάζα, σχετική μοριακή μάζα, mol , αριθμός Avogadro, γραμμομοριακός όγκος Παρατήρηση: - Οι υποενότητες «σχετική ατομική μάζα» & «σχετική μοριακή μάζα» έχουν ήδη διδαχθεί κατά τη διδασκαλία του 2ου κεφαλαίου.

4.2 Καταστατική εξίσωση των αερίων

4.3 Συγκέντρωση διαλύματος – αραίωση, ανάμειξη διαλυμάτων 4.4 Στοιχειομετρικοί υπολογισμοί

Παρατήρηση:
Να μην διδαχθούν οι παράγραφοι:
- Ασκήσεις στις οποίες η ουσία που δίνεται ή ζητείται δεν είναι καθαρή.
- Ασκήσεις με διαδοχικές αντιδράσεις Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η και 2η διδακτική ώρα:

Δραστηριότητα:
Οι μαθητές ζυγίζουν χημικές ουσίες (στερεές και υγρές), ο εκπαιδευτικός εισάγει την έννοια του mol και μετά οι μαθητές υπολογίζουν τον αριθμό των σωματιδίων στις ποσότητες που έχουν ζυγίσει.

3η και 4η διδακτική ώρα:

Νόμοι του Charles, του Boyle και του Gay-Lussac.
Για τη μοριακή ερμηνεία της πίεσης και των νόμων του Charles, του Boyle και του Gay-Lussac προτείνεται να αξιοποιηθεί η προσομοίωση «Ιδιότητες Αερίου»
http://phet.colorado.edu/el/simulation/legacy/gas-properties

5η διδακτική ώρα:

Πως μετράμε σωματίδια αερίων; Γραμμομοριακός όγκος (Vm). Καταστατική εξίσωση των αερίων.
Προτείνεται η παρακολούθηση από τους μαθητές του βίντεο «Προσδιορισμός της σχετικής μοριακής μάζας αερίου με ζύγιση ορισμένου όγκου αερίου»
http://www.rsc.org/learn-chemistry/resource/res00000832/determining-relative-molecular-masses-by-weighing-gases#!cmpid=CMP00000938

Εναλλακτικά
Να γίνει ανάλογο πείραμα επίδειξης από τον διδάσκοντα στην τάξη.

6η και 7ηδιδακτική ώρα:

Εξάσκηση των μαθητών στις μετατροπές μεταξύ mol, μάζας, όγκου (για αέρια), αριθμού μορίων και αριθμού ατόμων.
Σε αυτή την κατεύθυνση, μπορεί και να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό «Υπολογισμοί mol» http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-3111

8η και 9η διδακτική ώρα:

Από τις συσκευασίες των χυμών στο σουπερμάρκετ στις ετικέτες των διαλυμάτων στο χημικό εργαστήριο - Συγκέντρωση διαλύματος
Μπορεί να αξιοποιηθεί το παρακάτω διδακτικό υλικό:
α) Συγκέντρωση ή Μοριακότητα κατ’ όγκο διαλύματος
http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/2595
β) Συγκέντρωση διαλύματος
http://phet.colorado.edu/el/simulation/molarity

10η και 11η διδακτική ώρα:

Μετατροπή της συγκέντρωσης σε άλλες μορφές περιεκτικότητας.

12η και 13η διδακτική ώρα:

Υπολογισμός της συγκέντρωσης μετά από αραίωση ή ανάμιξη διαλυμάτων.

14η και 15η διδακτική ώρα:

Εργαστηριακή άσκηση: «Παρασκευή διαλύματος ορισμένης συγκέντρωσης – αραίωση διαλυμάτων».

16η, 17η, 18η και 19η διδακτική ώρα:

Μεθοδολογία επίλυσης απλών προβλημάτων στοιχειομετρίας.
Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και το λογισμικό:
http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/2447

20η , 21η και 22η διδακτική ώρα:

Μεθοδολογία επίλυσης προβλημάτων με περίσσεια/έλλειμμα αντιδρώντος.

ΧΗΜΕΙΑ Β΄ τάξης ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ και Γ΄ τάξης ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

(Σ.Σ. αντικαταστάθηκε από το έγγραφο που ακολουθεί)
 

Αρ.Πρωτ.172298/Δ2/13-10-2017/ΥΠΠΕΘ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ
Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ Α
Πληροφορίες: Σπ. Κωνσταντάτος
Τηλέφωνο: 210-3443422

ΘΕΜΑ: Τροποποίηση του με αρ. πρωτ. 166080/Δ2/05-10-2017 εγγράφου του ΥΠ.Π.Ε.Θ. που αφορά σε οδηγίες διδασκαλίας μαθημάτων ως προς το μάθημα της Χημείας στη Β΄ τάξη Ημερησίου και Γ΄ τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου

Σχετ.: Τα με αρ. πρωτ. εισ. ΥΠ.Π.Ε.Θ. 156911/20-09-2017 και 161409/27-09-2017 έγγραφα

Το με αρ. πρωτ. 166080/Δ2/05-10-2017 έγγραφο του ΥΠ.Π.Ε.Θ. με θέμα: «Οδηγίες για τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στις Α΄, Β΄ Ημερήσιου ΓΕΛ και Α΄, Β΄, Γ΄ Εσπερινού ΓΕΛ για το σχολ. έτος 2017 – 2018» τροποποιείται ως προς τις οδηγίες για το μάθημα της Χημείας στη Β΄ τάξη Ημερησίου και Γ΄ τάξη Εσπερινού Γενικού Λυκείου.

Χημεία Β΄ τάξης Ημερησίου και Γ΄ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου
Διδακτέα ύλη – Διαχείριση Διδακτέας ύλης

Θα διδαχθούν τα βιβλία «XHMEIA» της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ., Θεοδωρόπουλου Π. και Κάλλη Α., έκδοση 2017 και «XHMEIA» της Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ., Θεοδωρόπουλου Π. και Κάλλη Α., έκδοση 2017.

Διδακτέα ύλη (Περιεχόμενο - Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός)

Σύνολο ελάχιστων προβλεπόμενων διδακτικών ωρών: σαράντα τέσσερις (44).

Από το βιβλίο «XHMEIA» της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ., Θεοδωρόπουλου Π. και Κάλλη Α., έκδοση 2017.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4o: Στοιχειομετρία

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

• Οι μαθητές να υπολογίζουν, μέσω της χημικής εξίσωσης, την ποσότητα ενόςαντιδρώντος ή προϊόντος αν γνωρίζουν την ποσότητα ενός άλλου αντιδρώντος ή προϊόντος.
• Οι μαθητές να συνδέουν το μακροσκοπικό, το υπο-μικροσκοπικό και το συμβολικόεπίπεδο της Χημείας.

Ενότητες που θα διδαχθούν (5 διδακτικές ώρες)

4.4 Στοιχειομετρικοί υπολογισμοί

Παρατήρηση:
Να μην διδαχθούν οι παράγραφοι:
- 1. Ασκήσεις στις οποίες η ουσία που δίνεται ή ζητείται δεν είναι καθαρή.
- 3. Ασκήσεις με διαδοχικές αντιδράσεις

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η και 2η διδακτική ώρα:
Μεθοδολογία για την επίλυση προβλημάτων στοιχειομετρίας. Παραδείγματα υπολογισμών της μορφής: Πόση ποσότητα αντιδρώντων χρειάζεται να χρησιμοποιήσω για να παρασκευάσω μια ορισμένη ποσότητα προϊόντων.
Μπορεί να αξιοποιηθεί και το διδακτικό αντικείμενο: ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/2447

3η και 4η διδακτική ώρα:
Μεθοδολογία για την επίλυση προβλημάτων στοιχειομετρίας όταν υπάρχει περίσσεια αντιδρώντος. Παραδείγματα υπολογισμών της μορφής: Πόση ποσότητα προϊόντων θα παραχθεί από ορισμένες ποσότητες αντιδρώντων.

5η διδακτική ώρα:
Ένα – δύο παραδείγματα απλών υπολογισμών με μείγματα.

Από το βιβλίο «XHMEIA» της Β΄τάξης Γενικού Λυκείου των Λιοδάκη Σ., Γάκη Δ., Θεοδωρόπουλου Δ., Θεοδωρόπουλου Π. και Κάλλη Α., έκδοση 2017.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o: Πετρέλαιο-Υδρογονάνθρακες

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

• Oι μαθητές να μπορούν να διακρίνουν μεταξύ τέλειας και ατελούς καύσης, να συμπληρώνουν τις χημικές εξισώσεις τέλειας καύσης των υδρογονανθράκων και να συνδέουν το φαινόμενο της καύσης με την παραγωγή ενέργειας και τη βιομηχανική ανάπτυξη.

• Oι μαθητές να μπορούν να γράφους τις χημικές εξισώσεις των αντιδράσεων προσθήκης H2, Br2, HCl και H2O στα αλκένια και στο αιθίνιο και να χρησιμοποιούν τον κανόνα του Markovnikov για να προβλέπουν τα επικρατέστερα προϊόντα.

• Oι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις αντιδράσεις πολυμερισμού με υλικά που χρησιμοποιούν στην καθημερινή τους ζωή και να γράφουν τις χημικές εξισώσεις πολυμερισμού του αιθενίου, του προπενίου και του βινυλοχλωριδίου.

Ενότητες που θα διδαχθούν (18 διδακτικές ώρες)

2.1 Πετρέλαιο - Προϊόντα πετρελαίου. Βενζίνη. Καύση-καύσιμα

2.2 Νάφθα - Πετροχημικά

2.3 Αλκάνια - Μεθάνιο, φυσικό αέριο, βιοαέριο

Παρατηρήσεις:
Να μην διδαχθούν οι παράγραφοι
- Παρασκευές (των αλκανίων)
- γ. Υποκατάσταση (των αλκανίων) 2.4 Καυσαέρια- καταλύτες αυτοκινήτων 2.5 Αλκένια – αιθένιο ή αιθυλένιο Παρατήρηση: Να μην διδαχθούν
- η παράγραφος «Προέλευση -Παρασκευές» αλκενίων
- ο πίνακας με τα παραδείγματα πολυμερισμού προσθήκης
- ο πίνακας με τις βιομηχανικές χρήσεις του αιθυλενίου 2.6 Αλκίνια - αιθίνιο ή ακετυλένιο Παρατήρηση: Να μην διδαχθούν:
- η υποενότητα «Παρασκευές» του ακετυλενίου
- ο πολυμερισμός του ακετυλενίου
- η αντίδραση σχηματισμού του χαλκοακετυλενιδίου
- ο πίνακας με τις συνθέσεις του ακετυλενίου και το παράδειγμα 2.6

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα:
Εισαγωγή στην οργανική Χημεία.
Προτείνεται, να γίνει στο εργαστήριο ή στην τάξη από ομάδες 4-5 μαθητών μελέτη διαλυτότητας στο νερό και στη βενζίνη διαφόρων ενώσεων (π.χ. πετρέλαιο, αιθανόλη, ελαιόλάδο, καλαμποκέλαιο, αλάτι, σόδα) Με αφορμή τις διαφορές στη διαλυτότητα των ουσιών να γίνει αναφορά στο πλήθος και στη χρησιμότητα των οργανικών ενώσεων. Επίσης να θιχτούν περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν από την μη διαλυτότητα των οργανικών ενώσεων (πετρέλαιο) στο νερό.

2η έως 5η διδακτική ώρα:
Πετρέλαιο - Σχηματισμός πετρελαίου - Διύλιση πετρελαίου - Προϊόντα πετρελαίου.
Βενζίνη - Νάφθα – Πετροχημικά.
Ονοματολογία κορεσμένων υδρογονανθράκων.
Ισομέρεια κορεσμένων υδρογονανθράκων (αλυσίδας). Για την ισομέρεια αλυσίδας μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό: Ισομέρεια αλυσίδας – Βουτάνιο.
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2452

6η έως 8η διδακτική ώρα:
Φυσικό Αέριο - Αλκάνια - Καύσεις.
Για τις καύσεις μπορεί να αξιοποιηθεί και το διδακτικό υλικό: Καύσεις υδρογονανθράκων
http://photodentro.edu.gr/video/r/8522/797
Στοιχειομετρικές ασκήσεις στις καύσεις.

9η διδακτική ώρα: Καυσαέρια- καταλύτες αυτοκινήτων.

10η έως 15η διδακτική ώρα:
Αιθένιο και Αλκένια: Γενικά - Ονοματολογία - Ισομέρεια (αλυσίδας και θέσης) - Φυσικές ιδιότητες - Χημικές ιδιότητες - Χρήσεις αλκενίων και αιθυλενίου.
α) Για την ισομέρεια θέσης μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό: Ισομέρεια θέσης http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2586
β) Για τα Πολυμερή και τα Πλαστικά μπορεί να αξιοποιηθούν τα:
 α) Πολυμερή
 http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-7463
 β) Πλαστικά
 http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-1467

16η έως 18η διδακτική ώρα:
Αλκίνια – Αιθίνιο ή Ακετυλένιο.

Γενικά - Ονοματολογία – Ισομέρεια (θέσης, αλυσίδας και ομόλογης σειράς) - Προέλευση - Φυσικές Ιδιότητες - Χημικές ιδιότητες - Χρήσεις.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o: Αλκοόλες - Φαινόλες

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

• Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν χημικά φαινόμενα της καθημερινής ζωής, όπως η αλκοολική ζύμωση.

• Οι μαθητές να μπορούν να γράφουν τα προϊόντα οξείδωσης και εστεροποίησης των αλκοολών, καθώς και να εκτελούν με ασφάλεια πειράματα οξείδωσης της αιθανόλης.

• Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις ιδιότητες οργανικών ενώσεων της καθημερινής ζωής, όπως η αιθανόλη, με τη δομή τους.

Ενότητες που θα διδαχθούν (7 διδακτικές ώρες)

Εισαγωγή 3.1 Αλκοόλες

3.2 Κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλες-Αιθανόλη

Παρατήρηση
Να μη διδαχθούν οι παράγραφοι
- Ειδικές μέθοδοι παρασκευής μεθανόλης.
- Αφυδάτωση (αλκοολών)
- Μερικές χαρακτηριστικές αντιδράσεις των καρβονυλικών ενώσεων.

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η έως 3η διδακτική ώρα:
Γενικά για τις αλκοόλες - Ονοματολογία και ταξινόμηση αλκοολών – Ονοματολογία αιθέρων - Ισομέρεια (θέσης, αλυσίδας και ομόλογης σειράς) - Παρασκευές αλκοολών - αλκοολική ζύμωση.
Εργαστηριακή άσκηση: Παρασκευή αιθανόλης (απόσταξη αλκοολούχου ποτού).

4η έως 6η διδακτική ώρα:
Φυσικές και χημικές ιδιότητες των αλκοολών. Ονοματολογία και ισομέρεια καρβονυλικών ενώσεων.
Εργαστηριακή άσκηση: Οξείδωση αιθανόλης.

7η διδακτική ώρα:
Η αλκοόλη και η επίδραση της στον άνθρωπο (με φύλλο εργασίας)
Προτείνεται να αξιοποιηθεί το σενάριο: Η αλκοόλη και η επίδραση της στον άνθρωπο.
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-6786

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4o: Καρβοξυλικά οξέα

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

• Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν χημικά φαινόμενα της καθημερινής ζωής, όπως η οξική ζύμωση.

• οι μαθητές να μπορούν να γράφουν τις χημικές εξισώσεις οξέος-βάσεως και εστεροποίησης των καρβοξυλικών οξέων

• οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις ιδιότητες οργανικών ενώσεων της καθημερινής τους ζωής, όπως το οξικό οξύ, με τη δομή τους.

Ενότητες που θα διδαχθούν (4 διδακτικές ώρες)

Εισαγωγή-ταξινόμηση

4.1 Κορεσμένα μονοκαρβοξυλικά οξέα – αιθανικό οξύ

Παρατήρηση:
Να μην απομνημονευθούν οι πίνακες
- «Το οξικό οξύ στη βιομηχανία»
- «Ονομασίες κορεσμένων μονοκαρβοξυλικών οξέων

Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η και 2η διδακτική ώρα:
Γενικά για τα καρβοξυλικά οξέα - Ονοματολογία καρβοξυλικών οξέων και εστέρων - Ισομέρεια (θέσης, αλυσίδας και ομόλογης σειράς) - Παρασκευές οξικού οξέος – Οξική ζύμωση.

3η διδακτική ώρα:
Φυσικές και χημικές ιδιότητες των καρβοξυλικών οξέων.

4η διδακτική ώρα:
Εργαστηριακή άσκηση: Ο όξινος χαρακτήρας των καρβοξυλικών οξέων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5o: Βιομόρια και άλλα μόρια

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων:

• Οι μαθητές να μπορούν να συνδέουν τις γνώσεις τους για τα οξέα, τις αλκοόλες και την αντίδραση εστεροποίησης με τα λίπη και έλαια, να εξηγούν την απορρυπαντική δράση των σαπουνιών και να σχεδιάζουν και να παρασκευάζουν σαπούνι.

Ενότητες που θα διδαχθούν (4 διδακτικές ώρες)

5.2 Λίπη και έλαια

Παρατήρηση:
Να μην διδαχθεί η παράγραφος «Βιολογικός ρόλος των λιπών και ελαίων» Προτεινόμενη διδακτική ακολουθία και δραστηριότητες

1η διδακτική ώρα:
Εισαγωγή - Λιπαρά οξέα και τριγλυκερίδια - Σαπωνοποίηση των τριγλυκεριδίων

2η και 3η διδακτική ώρα:
Απορρυπαντική δράση σαπουνιών – Συνθετικά απορρυπαντικά.

Μπορεί να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό:
α) Δομή μορίου σαπουνιού
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2598
β) Προσανατολισμός μορίων σαπουνιού στο νερό
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-2446
γ) Απορρυπαντική δράση σαπουνιού στο ύφασμα
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-1500
δ) Παρασκευή σαπουνιού – Υπολογιστής παρασκευής σαπουνιού
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-6380

4η διδακτική ώρα :
Εργαστηριακή άσκηση: «Παρασκευή σαπουνιού»

Χημεία και περιβάλλον

Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην επίτευξη των παρακάτω μαθησιακών αποτελεσμάτων: οι μαθητές να μπορούν να εκφράζουν κρίσεις και να παίρνουν αποφάσεις για σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα, να προτείνουν τρόπους με τους οποίους μπορούν αυτά να περιοριστούν και να υιοθετούν στάσεις που να συμβάλλουν στον περιορισμό τους.

Ενότητες που θα διδαχθούν (6 διδακτικές ώρες)

2.8. Ατμοσφαιρική ρύπανση – Φαινόμενο θερμοκηπίου – Τρύπα όζοντος

1η έως 6η διδακτική ώρα:
Κάθε περιβαλλοντικό πρόβλημα να διδαχθεί με μορφή μικρού project

Βασικά ερωτήματα

α) Με ποιόν τρόπο το φαινόμενο του θερμοκηπίου εξασφαλίζει ιδανικές συνθήκες για τη ζωή στη Γη. Ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες ανατρέπουν τη θετική του επίδραση; Τι περιβαλλοντικά προβλήματα δημιουργούν; Πως θα αποτρέψουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη;
Μπορεί να αξιοποιηθεί η προσομοίωση: The Greenhouse Effect
http://phet.colorado.edu/en/simulation/legacy/greenhouse)

β) Ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες συμβάλλουν στην ατμοσφαιρική ρύπανση; Τι επιπτώσεις έχουν; Πώς θα περιορίσουμε το φωτοχημικό νέφος;

γ) Τι είναι η τρύπα του όζοντος; Πώς δημιουργήθηκε; Τι επιπτώσεις έχει; Πως θα μπορέσουμε να χαρούμε άφοβα τον ήλιο;
Προτείνεται στα παραπάνω project να προστεθούν και τα εξής: Πλαστικά – ρύπανση από πλαστικά Ραδιενέργεια - ραδιενεργός ρύπανση.

δ) Τα πλαστικά διευκολύνουν τη ζωή μας, όμως τι επίδραση έχουν στο περιβάλλον; Τι είναι τα μικροπλαστικά και ποιες οι επιπτώσεις τους στα θαλάσσια οικοσυστήματα; Πώς θα αποτρέψουμε τη ρύπανση που προκαλούν τα πλαστικά;
Προτεινόμενες πηγές:
ΕΛΚΕΘΕ, ευρωπαϊκό πρόγραμμα IRRESISTIBLE http://irresistible-greece.edc.uoc.gr/index.php/el/ekpaideftiko-yliko/plastika)

ε) Τι είναι η Ραδιενέργεια; Πώς επιδρά η ραδιενέργεια στον άνθρωπο και το περιβάλλον; Πηγές ραδιενέργειας, πυρηνικά ατυχήματα και ραδιενεργά απόβλητα: Τρόποι αντιμετώπισης;

Προτεινόμενες πηγές:
- Βιβλίο Χημείας Α΄ Λυκείου, 5ο Κεφάλαιο: Πυρηνική Χημεία.
- Βιβλίο Φυσικής Γ΄ Γυμνασίου, 10ο Κεφάλαιο: Ο Ατομικός Πυρήνας.

ΣΧΟΛΙΑ:

1) Στην ονοματολογία και την ισομέρεια να διδαχθούν και να εξετασθούν παραδείγματα μέχρι τέσσερα άτομα άνθρακα, εκτός από τα αλκάνια.

2) Οι παράγραφοι 1.3 «Ονοματολογία άκυκλων οργανικών ενώσεων» και 1.4 «Ισομέρεια» του 1ου Κεφαλαίου «Γενικό Μέρος Οργανικής Χημείας» έχουν ενσωματωθεί στα επόμενα διδασκόμενα κεφάλαια και, ως εκ τούτου, είναι εντός της εξεταστέας ύλης.

Οι διδάσκοντες/ουσες να ενημερωθούν ενυπόγραφα.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ

Αρ.Πρωτ.163656/Δ2/02-10-2017/ΥΠΠΕΘ

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ
Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ Α
Ιστοσελίδα: www.minedu.gov.gr
Πληροφορίες: Αν. Πασχαλίδου
Β. Πελώνη
Τηλέφωνο: 210-3443422
210-3442238

ΘΕΜΑ: Διαχείριση της Διδακτέας - Εξεταστέας ύλης της ΧΗΜΕΙΑΣ της Γ΄ τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου και της Δ΄ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου (ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ) για το σχολ. έτος 2017 – 2018

Σχετ.: Το με αρ. πρωτ. εισ. ΥΠ.Π.Ε.Θ. 157716/21-09-2017 έγγραφο

Μετά από σχετική εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πράξη 36/14-09-2017 του Δ.Σ) σας αποστέλλουμε τη διαχείριση της Διδακτέας - Εξεταστέας ύλης της ΧΗΜΕΙΑΣ της Γ΄ τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου και της Δ΄ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου (ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ) για το σχολ. έτος 2017 – 2018.

ΧΗΜΕΙΑ
Δ΄ ΤΑΞΗ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
(ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

Κεφάλαιο 1. «ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΗ – ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗ» (6 ώρες)

Να διδαχθούν:

Η §1.1. «Αριθμός οξείδωσης. Οξείδωση – Αναγωγή»
Κατά τη διδασκαλία της παραγράφου προτείνεται να δοθεί έμφαση στον υπολογισμό του αριθμού οξείδωσης ενός στοιχείου σε μία χημική ένωση και στη διάκριση οξείδωσης – αναγωγής. Από τις ασκήσεις – προβλήματα να διδαχθούν: 13, 14, 21, 22 και 29.

Από την §1.2. «Κυριότερα οξειδωτικά – αναγωγικά. Αντιδράσεις οξειδοαναγωγής» να διδαχθούν μόνο:

- Ο ορισμός των οξειδωτικών και των αναγωγικών ουσιών.

- Η «ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΗΣ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΥ ΜΟΡΦΗΣ» (κείμενο μέσα στο πλαίσιο, σελ. 19).

- Από την υποενότητα «Παραδείγματα οξειδοαναγωγικών αντιδράσεων», τα παραδείγματα:
1) Οξείδωση ΝΗ3 από CuO,
4) Οξείδωση CO από KMnO4 παρουσία H2SO4 και
5) Οξείδωση FeCl2 από K2Cr2O7 παρουσία HCl

Κατά τη διδασκαλία της παραγράφου 1.2. προτείνεται:

- Να δοθεί έμφαση στο χαρακτηρισμό των χημικών ουσιών ως οξειδωτικών και αναγωγικών.

- Να γίνει εξάσκηση των μαθητών στη συμπλήρωση χημικών εξισώσεων αντιδράσεων οξειδοαναγωγής με τη μέθοδο της μεταβολής του αριθμού οξείδωσης. Δεν απαιτείται από τους μαθητές η γνώση των προϊόντων με βάση τον πίνακα των οξειδωτικών και αναγωγικών ουσιών, ΕΚΤΟΣ αυτών που περιλαμβάνονται στα παραδείγματα:
1) Οξείδωση ΝΗ3 από CuO,
4) Οξείδωση CO από KMnO4 παρουσία H2SO4 και
5) Οξείδωση FeCl2 από K2Cr2O7 παρουσία HCl.

- Να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην οξειδωτική δράση των όξινων διαλυμάτων KMnO4 και του K2Cr2O7, καθώς είναι προαπαιτούμενα για το κεφάλαιο 7 (Οργανική Χημεία).

Προτείνεται, επίσης, για εξάσκηση των μαθητών, να γίνουν και τα εξής παραδείγματα:

Από τις ασκήσεις –προβλήματα να διδαχθούν: 16, 18, 19, 20, 23, 24, 25, 26, 27, 28, και 31.

Επίσης, οι 39, 42, 43, και 56 αρκεί να δίνονται τα προϊόντα των αντιδράσεων όταν δεν αναφέρονται στην εκφώνηση.

Κεφάλαιο 2. «ΘΕΡΜΟΧΗΜΕΙΑ» (1 ώρα)

Να διδαχθεί η §2.1. «Μεταβολή ενέργειας κατά τις χημικές μεταβολές. Ενδόθερμες-εξώθερμες αντιδράσεις Θερμότητα αντίδρασης – ενθαλπία», από την αρχή μέχρι την υποενότητα «Ενθαλπία αντίδρασης – ΔΗ» (σελ. 46).

Κατά τη διδασκαλία της παραγράφου προτείνεται να δοθεί έμφαση στην ταξινόμηση των χημικών αντιδράσεων σε ενδόθερμες και εξώθερμες και στη σύνδεση των μεταβολών της ενθαλπίας με τις εξώθερμες και ενδόθερμες αντιδράσεις.

Οι θερμοχημικές εξισώσεις μπορούν να διδαχθούν ως τρόπος αναπαράστασης των ενδόθερμων και εξώθερμων αντιδράσεων.

Οι στοιχειομετρικοί υπολογισμοί με βάση τη μεταβολή ενθαλπίας και τις θερμοχημικές εξισώσεις είναι εκτός ύλης.

Από τις ασκήσεις –προβλήματα να διδαχθούν: 11α, 11β, και 12α.

Κεφάλαιο 3. «ΧΗΜΙΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ» (3 ώρες)

Να διδαχθεί η §3.1. «Γενικά για τη χημική κινητική και τη χημική αντίδραση - Ταχύτητα αντίδρασης», από την αρχή μέχρι και το 1ο Παράδειγμα με την Εφαρμογή του (σελ.75). Το περιεχόμενο της παραγράφου αυτής είναι προαπαιτούμενο για το κεφάλαιο 4 (Χημική Ισορροπία).

Προτείνεται να δοθεί έμφαση στην εφαρμογή του ορισμού της μέσης ταχύτητας και στην εξαγωγή ποιοτικών πληροφοριών για την ταχύτητα και την πορεία της αντίδρασης από διαγράμματα συγκέντρωσης – χρόνου.

Να διδαχθεί η §3.2. «Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα αντίδρασης. Καταλύτες»

Η ενότητα αυτά προστέθηκε από το σχολικό έτος 2017-2018.

Κατά τη διδασκαλία της παραγράφου προτείνεται να σχολιαστούν οι εικόνες και οι λεζάντες τους, που βρίσκονται στην πρώτη σελίδα της παραγράφου (§3.1) και στις οποίες δίνονται εφαρμογές των παραγόντων της ταχύτητας της αντίδρασης. Προτείνεται να αναφερθούν/σχολιαστούν αντίστοιχα παραδείγματα.

Να δοθεί έμφαση στα διαγράμματα/γραφικές παραστάσεις των σχημάτων: 3.4, 3.5, 3.6 και 3.7 καθώς και στην ποιοτική ερμηνεία αυτών.
Από τις ασκήσεις –προβλήματα να διδαχθούν: 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32 και 33.

Κεφάλαιο 4. «ΧΗΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ» (12 ώρες)

Να διδαχθεί η ύλη από τη σελ. 103 μέχρι την υποενότητα «Κινητική απόδειξη του νόμου χημικής ισορροπίας» στη σελ. 112.

Κατά τη διδασκαλία της §4.1 προτείνεται να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στα χαρακτηριστικά της χημικής ισορροπίας και σε υπολογισμούς που συνδέουν την τιμή της απόδοσης μιας αντίδρασης με τις ποσότητες των αντιδρώντων και των προϊόντων της.

Από τις ασκήσεις –προβλήματα να διδαχθούν:10, 11, 12, 13, 14, 15 και 16.

Κατά τη διδασκαλία της §4.2 προτείνεται να δοθεί έμφαση στον τρόπο που επηρεάζουν τη θέση μιας χημικής ισορροπίας οι παράγοντες (συντελεστές) της χημικής ισορροπίας με βάση την αρχή Le Chatelier.

Από τις ασκήσεις –προβλήματα να διδαχθούν: 20, 21, 22, 23, 24, 25 και 26.

Κατά τη διδασκαλία της §4.3 προτείνεται να δοθεί βάρος στην επίλυση προβλημάτων στα οποία συνδέονται μερικά από τα ακόλουθα μεγέθη: η απόδοση αντίδρασης, η σταθερά ισορροπίας (KC), οι ποσότητες των αντιδρώντων ή προϊόντων και ο όγκος του δοχείου αντίδρασης.

Να διδαχθούν τα παραδείγματα: 4.4, 4.5, 4,6, 4.9, 4.10 και 4.11.

Από τις ασκήσεις –προβλήματα να διδαχθούν: 27, 28, 29, 31, 32, 33, 34, 36, 37, 39, 41, 42, 44, 50 και 51.

Κεφάλαιο 5. «ΟΞΕΑ – ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ» ( 20 ώρες)

ΕKTΟΣ ΑΠΟ:
- Την υποενότητα «Ισχύς οξέων – βάσεων και μοριακή δομή» της § 5.2. «Ιοντισμός οξέων – βάσεων» και
- την § 5.6 «Δείκτες – Ογκομέτρηση».
- Την § 5.7. «Γινόμενο διαλυτότητας».

Κεφάλαιο 6. «ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ & ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ» (10 ώρες)

ΕKTΟΣ ΑΠΟ:
- Την υποενότητα «Στοιχεία μετάπτωσης» της παρ. 6.3 «Δομή περιοδικού πίνακα (τομείς s, p, d, f) –Στοιχεία μετάπτωσης»
- Την υποενότητα «Ηλεκτροσυγγένεια» της § 6.4. «Μεταβολή ορισμένων περιοδικών ιδιοτήτων» και-
Την § 6.5. «Ηλεκτρονιακοί τύποι - Σχήματα μορίων».

Κεφάλαιο 7. «ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ» (14 ώρες)

ΕKTΟΣ ΑΠΟ:
- Την υποενότητα «Επαγωγικό φαινόμενο» της § 7.1. «Δομή οργανικών ενώσεων - Διπλός και τριπλός δεσμός - Επαγωγικό φαινόμενο».
- Την § 7.2. «Στερεοϊσομέρεια (εναντιοστερεομέρεια και διαστερεομέρεια)»,
- Τις υποενότητες «αλογόνωση αλκανίων» (σελ. 285), «Η αρωματική υποκατάσταση» (στις σελ.285-286) και «Μερικοί μηχανισμοί οργανικών αντιδράσεων» (σελ. 294-300) της § 7.3.
«Κατηγορίες οργανικών αντιδράσεων και μερικοί μηχανισμοί οργανικών αντιδράσεων»,
- Την § 7.4 «Οργανικές συνθέσεις - Διακρίσεις».

Οι διδάσκοντες να ενημερωθούν ενυπόγραφα.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ