ΓΡΑΜΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ Γ' τάξης Λυκείου (Πρόγραμμα Σπουδών)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΡΑΜΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ Γ' ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Δημοσιευμένο στο ΦΕΚ 3318/2022

Αριθμ. 76690/Δ2
Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος του Γραμμικού Σχεδίου της Γ΄ τάξης Γενικού Λυκείου.

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Έχοντας υπόψη:
1. Την περ. α της παρ. 2 του άρθρου 42 του ν. 4186/2013 «Αναδιάρθρωση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και λοιπές διατάξεις» (Α΄ 193).
2. Την υποπ. ββ της περ. α της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 3966/2011 «Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ” και λοιπές διατάξεις» (Α΄ 118).
3. Το άρθρο 175 του ν. 4823/2021 «Αναβάθμιση του Σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις» (Α΄ 136).
4. Το άρθρο 90 του Kώδικα Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (π.δ. 63/2005, Α΄ 98), το οποίο διατηρήθηκε σε ισχύ με την παρ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 (Α΄ 133).
5. Το π.δ. 81/2019 «Σύσταση, συγχώνευση, μετονομασία και κατάργηση Υπουργείων και καθορισμός των αρμοδιοτήτων τους - Μεταφορά υπηρεσιών και αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων» (Α΄ 119).
6. Το π.δ. 84/2019 «Σύσταση και κατάργηση Γενικών Γραμματειών και Ειδικών Γραμματειών/Ενιαίων Διοικητικών Τομέων Υπουργείων» (Α΄ 123).
7. Το π.δ. 2/2021 «Διορισμός Υπουργών, Αναπληρωτών Υπουργών και Υφυπουργών» (Α΄ 2).
8. Την υπό στοιχεία 168/Υ1/08-01-2021 κοινή απόφαση του Πρωθυπουργού και της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων «Ανάθεση αρμοδιοτήτων στην Υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ζωή Μακρή» (Β΄ 33).
9. Την υπό στοιχεία 104671/ΓΔ4/27-09-2021 υπουργική απόφαση «Πιλοτική Εφαρμογή Προγραμμάτων Σπουδών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» (Β΄ 4003)
10. Τις υπ’ αρ. 55/14-10-2021, 56/21-10-2021 και 62/ 18-11-2021 πράξεις του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής και το υπ’ αρ. 579/14-01-2022 έγγραφο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
11. Το γεγονός ότι από την παρούσα απόφαση δεν προκαλείται δαπάνη, σύμφωνα με την υπό στοιχεία Φ.1/Γ/35/11200/B1/02-02-2022 εισήγηση του άρθρου 24 του ν. 4270/2014 (Α΄ 143) της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων,

αποφασίζουμε:

Άρθρο μόνον

Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος του Γραμμικού Σχεδίου της Γ΄ τάξης Γενικού Λυκείου ορίζεται ως εξής:

Α. ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το Γραμμικό Σχέδιο, μαζί με το Ελεύθερο Σχέδιο, σκοπεύει στην αισθητική και καλλιτεχνική παιδεία, καθώς και στην καλλιέργεια της χωρικής νοημοσύνης των μαθητών/-τριών, όπως ονομάζεται η αντίληψη και ερμηνεία του τρισδιάστατου χώρου. Το Γραμμικό Σχέδιο αποτελεί μια ιδιαίτερη γλώσσα, που οι πολίτες, τουλάχιστον στο επίπεδο της δυνατότητας ανάγνωσης και κατανόησης ενός απλού σχεδίου, πρέπει απαραίτητα να κατέχουν, καθώς σε πολλές εκφάνσεις και δραστηριότητες της ζωής προστρέχουν σε σχέδια προκειμένου να χειρισθούν ή να συναρμολογήσουν συσκευές, εργαλεία και μηχανήματα, να ακολουθήσουν μια οδό διαφυγής σε περίπτωση πυρκαγιάς, να κατανοήσουν από το πατρόν ενός ρούχου μέχρι το τοπογραφικό διάγραμμα ενός οικοπέδου που βρίσκεται σε ένα συμβόλαιο ή στο Κτηματολόγιο, και να αντιληφθούν το κατά πόσο καλύπτει τις ανάγκες τους ένα σπίτι στο οποίο σκοπεύουν να μείνουν. Με αυτή την έννοια, δεν πρόκειται μόνο για βασική και απαραίτητη γνώση για σπουδές σε πανεπιστημιακά τμήματα, όπως τα τμήματα Πολιτικών Μηχανικών, Αρχιτεκτονικής, Τοπογραφίας, Δασολογίας, Μηχανολογίας κ.ά., αλλά και σε πολλές άλλες κατευθύνσεις, γι’ αυτό και από δεκαετίες αποτέλεσε το κύριο «τεχνικό» μάθημα στη γενική σχολική εκπαίδευση.

Το Γραμμικό Σχέδιο είναι ο τρόπος σχηματικής απεικόνισης της πραγματικότητας του τρισδιάστατου χώρου, στο χαρτί των δύο διαστάσεων, με τρόπο και συμβάσεις τέτοιες, που να μεταφέρουν όλη τη διαθέσιμη απαραίτητη πληροφορία. Είναι μία διεθνής γλώσσα επικοινωνίας με γραμμές και σύμβολα την οποία μπορούν να διδαχτούν προκειμένου να επικοινωνούν όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από τον τόπο που κατοικούν και το μορφωτικό τους επίπεδο.

Β. ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ

Σύμφωνα με τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας, στόχος του μαθήματος ήταν οι μαθητές/- τριες να αποκτήσουν δεξιότητες σχεδίασης, εξασκούμενοι/-ες στη μεταφορά υπό κλίμακα κατόψεων όψεων και τομών κτιριακών έργων. Με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών, που αξιοποιεί υλικό από το επίκαιρο Πρόγραμμα Σπουδών του 2015, οι μαθητές/-τριες εκτίθενται εξαρχής στο σχεδιαστικό πρόβλημα και δουλεύοντας σε ομάδες αποκωδικοποιούν τους κανόνες και τις συμβάσεις του σχεδίου.

Αξιοποιούν συνεργατικές διδακτικές στρατηγικές, όπως αυτές της επίλυσης προβλήματος και του τεχνικού σχεδιασμού, καθώς και καινοτόμα διδακτικά εργαλεία, με σκοπό τη βαθύτερη κατανόηση του γνωστικού αντικειμένου. Το Πρόγραμμα Σπουδών για το Γραμμικό Σχέδιο προβλέπει ώστε η βιωματική προσέγγιση του μαθήματος να ισορροπεί με την αναλυτική, διασφαλίζει την απόκτηση των απαιτούμενων γνώσεων και δεξιοτήτων σχεδίασης και επιδιώκει την καλλιέργεια σύγχρονων, εγκάρσιων και απαραίτητων για κάθε πολίτη ικανοτήτων και δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, καθώς και το άνοιγμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας προς το περιβάλλον του σχολείου και την κοινότητα.

Με το Γραμμικό Σχέδιο οι μαθητές/-τριες:

• Έρχονται σε επαφή με το ανθρωπογενές περιβάλλον και τον χώρο. Μαθαίνουν να στρέφουν την προσοχή τους και να παρατηρούν τα τεχνικά έργα και αντικείμενα μέσα στο γενικότερο πολιτιστικό/πολιτισμικό πλαίσιο που ανήκουν. Καλλιεργούνται έτσι η αναλυτική/κριτική και η συνθετική/δημιουργική σκέψη.
• Μαθαίνουν να βλέπουν συνειδητά τον κόσμο γύρω τους και μέσα από τη μελέτη συνειδητοποιούν τη διαφορά του να σχεδιάζουν αυτό που τους δίνεται ως εργασία με αυτό που βλέπουν πραγματικά. Καλλιεργούν την παρατηρητικότητά τους και την ικανότητα εστίασης της προσοχής και αποκτούν μεγαλύτερη αυτογνωσία.
• Μαθαίνουν να θέτουν προβλήματα ή ερωτήματα, να αναζητούν λύσεις/απαντήσεις, να εντοπίζουν αρκετές πιθανές λύσεις σε ένα πρόβλημα και να υιοθετούν τις καλύτερες, σύμφωνα με τα κριτήρια που έχουν θέσει.
• Παίρνουν αποφάσεις ως προς την κατεύθυνση που θέλουν να δώσουν στο σχέδιό τους ή ως προς την επιλογή των στοιχείων που θα αξιοποιήσουν, επιλέγοντας από τα προσφερόμενα, προκειμένου να δώσουν το αποτέλεσμα που επιθυμούν.
• Καλλιεργούν την αισθητική τους αντίληψη και αναγνωρίζουν την ατομική τους ταυτότητα, μέσα από την ομαδική παρατήρηση των σχεδίων με τους/τις συμμαθητές/-τριές τους.
• Αυξάνουν την κατανόησή τους και μαθαίνουν να εκτιμούν τα επιτεύγματα της ανθρώπινης δημιουργικότητας.
• Ενθαρρύνονται και ενισχύονται στην απόκτηση προσωπικού τρόπου έκφρασης και ύφους γραφής.
• Μαθαίνουν να αποδέχονται και να σέβονται τη διαφορετικότητα, καθώς διαπιστώνουν ότι κάθε μαθητής/τρια στην τάξη έχει τον δικό του/της προσωπικό τρόπο έκφρασης, την προσωπική του/της γραφή, κάνει τις δικές του/της επιλογές και δίνει τις δικές του/της προσωπικές, πρωτότυπες λύσεις.
• Αυξάνουν την αυτοπεποίθησή τους, καθώς βελτιώνουν σταδιακά τη σχεδιαστική τους ικανότητα.
• Αξιοποιούν με τους κατάλληλους τρόπους τις δυνατότητες που τους παρέχουν τα σχεδιαστικά όργανα και εργαλεία.
• Καλλιεργούν σημαντικό μέρος από τις οκτώ βασικές ικανότητες του πολίτη, καθώς και τις δεξιότητες του 21ου αιώνα, όπως Δεξιότητες Μάθησης (Κριτική σκέψη, Επικοινωνία, Συνεργασία, Δημιουργικότητα), Ψηφιακές Δεξιότητες (διεπιστημονικής και διαθεματικής χρήσης των νέων τεχνολογιών), καθώς και την Παραγωγική Μάθηση μέσω των τεχνών και της δημιουργικότητας.

Γ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ - ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ

Στο παρόν Πρόγραμμα Σπουδών, το μάθημα περιγράφεται δύο μέρη, που περιλαμβάνουν τέσσερα κεφάλαια (Θεματικά Πεδία) και συνοδεύονται από τέσσερα παραρτήματα. Τα κεφάλαια, σύμφωνα με τον σχεδιασμό, διδάσκονται με τη σειρά, ενώ, μετά τη διδασκαλία του πρώτου κεφαλαίου, μπορούν να παρεμβάλλονται δραστηριότητες από τα παραρτήματα, σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες των μαθητών/-τριών.

Στο πρώτο μέρος του μαθήματος, στο πρώτο κεφάλαιο, οι μαθητές/-τριες ενθαρρύνονται να επισκεφτούν τον περιβάλλοντα χώρο, ατομικά ή, εφόσον το επιτρέπουν οι συνθήκες, ομαδικά, να επιλέξουν σημεία ενδιαφέροντος και να τα αποτυπώσουν αξιοποιώντας τεχνολογίες ψηφιακής φωτογράφησης ή σε μορφή απλών σκαριφημάτων. Ασκούνται στο να παρουσιάζουν και να αναλύουν τις απόψεις τους και πειραματιζόμενοι/ες οδηγούνται στο να ανακαλύψουν τα ζητούμενα και τους κανόνες του γραμμικού σχεδίου και επαγωγικά να συμπεράνουν και να ιεραρχήσουν τις απαιτούμενες σχεδιαστικές γνώσεις και δεξιότητες. Καλλιεργούν ψηφιακές δεξιότητες για την αναζήτηση υλικού και δεδομένων που αξιοποιούν στα σχέδιά τους και Δεξιότητες Μάθησης 21ου αιώνα, όπως η κριτική σκέψη, η επικοινωνία, η συνεργασία και η δημιουργικότητα.

Στο δεύτερο κεφάλαιο, οι μαθητές/-τριες ανακαλούν σχετικές γνώσεις από μαθήματα που έχουν διδαχθεί στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης και ασκούνται σε σχεδιαστικά θέματα καλλιεργώντας την παραγωγική μάθηση μέσω των τεχνών και της δημιουργικότητας, βελτιώνουν δεξιότητες διαχείρισης χρόνου και επικοινωνίας, παρουσιάζουν τη δουλειά τους σχολιάζοντας τις τεχνικές δυσκολίες και αποκτούν αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση.

Στο δεύτερο μέρος του μαθήματος, στο τρίτο κεφάλαιο, οι μαθητές/-τριες εμβαθύνουν στα ζητούμενα των διαφόρων στοιχείων που αποτελούν ένα γραμμικό σχέδιο, εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους με θεωρητικά στοιχεία και εξασκούνται σε τμήματα αυθεντικών αρχιτεκτονικών σχεδίων, εμπεδώνουν τις δεξιότητές τους, μαθαίνουν να επιλέγουν, να σχεδιάζουν και να επιχειρηματολογούν σχετικά με τις αποφάσεις τους, μεταξύ άλλων σε ό,τι αφορά τις κλίμακες σχεδίασης, τη σχεδιαστική απόδοση των χώρων και των υλικών και την αναγκαιότητα σχεδίασης επιμέρους τομών και λεπτομερειών.

Στο τέταρτο κεφάλαιο, οι μαθητές/-τριες μαθαίνουν να συνθέτουν πλήρη σχέδια από επιμέρους στοιχεία τους, να οργανώνουν τη δομή τους και να τα ολοκληρώνουν αισθητικά, προσθέτοντας πίνακες και υπομνήματα, τίτλο, επιμέρους πληροφορίες, σύμβολα και διαστάσεις. Εξασκούνται σε θέματα πανελλαδικών εξετάσεων, αποκτούν αυτοπεποίθηση και καλλιεργούν την πλάγια (δημιουργική, παραγωγική και ολιστική) σκέψη, τη Στρατηγική - Οργανωσιακή σκέψη, μέσω μελέτης περιπτώσεων και επίλυσης προβλημάτων, ενώ βελτιώνουν δεξιότητες, όπως αυτές της διαχείρισης χρόνου και της λήψης σχεδιαστικών αποφάσεων, σε συνθήκες πίεσης.

Στα τέσσερα παραρτήματα περιλαμβάνονται δραστηριότητες που, σύμφωνα με την παραδοσιακή δασκαλοκεντρική διδασκαλία, πραγματοποιούνται στις αρχικές συναντήσεις του μαθήματος ή αφορούν προαπαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες που οι μαθητές/-τριες ήδη διαθέτουν από την προηγούμενη ενασχόλησή τους με το γραμμικό σχέδιο. Τέτοιες γνώσεις αφορούν τα είδη και τη χρήση των σχεδιαστικών οργάνων, καθώς και βασικά θέματα παραστατικής γεωμετρίας, ενώ δεξιότητες είναι η σχεδίαση γραμμών, γραμμάτων, γεωμετρικών μοτίβων και συναρμογών, η αξιοποίηση γεωμετρικών κατασκευών για επίτευξη σχεδίασης μεγάλης ακρίβειας κ.ά. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να πραγματοποιηθούν εμβόλιμα σε αυτές που περιγράφονται στο πρώτο και δεύτερο μέρος του μαθήματος, είναι όμως σημαντικό να μην προηγηθούν του πρώτου κεφαλαίου, προκειμένου να μην ανατραπεί ο διδακτικός σχεδιασμός του Προγράμματος Σπουδών.

Μέρος Πρώτο

Θ.Π. 1. Ανάγνωση και κατανόηση του χώρου ως πολιτιστικού και πολιτισμικού φαινομένου

• Ο χώρος ως πολιτιστικό / πολιτισμικό φαινόμενο.
• Το Γραμμικό Σχέδιο ως κώδικας γλώσσας και δημιουργικής σκέψης μέσα από το έργο αρχιτεκτόνων.
• Απεικόνιση του χώρου στο επίπεδο. Θ.Π. 2. Το σχέδιο ως μέσο καλλιέργειας δεξιοτήτων μάθησης, δημιουργικότητας και επικοινωνίας
• Από το ατομικό στο ομαδικό - Δημιουργία μαθητικών ομάδων.
• Αναπαράσταση του χώρου με απλά υλικά. Από το επίπεδο στο στερεό.
• Επίπεδες προβολές του τρισδιάστατου χώρου. Από το στερεό στο επίπεδο.
• Επίπεδες προβολές του τρισδιάστατου χώρου. Από την ψηφιακή απεικόνιση στο γραμμικό σχέδιο.
• Εισαγωγή στη σχεδίαση υπό κλίμακα.

Μέρος Δεύτερο Θ.Π. 3α. Αρχιτεκτονικό σχέδιο: Σημασία και περιεχόμενο

• Τι είναι αρχιτεκτονική μελέτη.
• Σχέδια που απαρτίζουν μια αρχιτεκτονική μελέτη.
• Σύντομη εισαγωγή στις δισδιάστατες απεικονίσεις.
• Ανακεφαλαίωση υφιστάμενων γνώσεων για τις κατόψεις, τις όψεις και τις τομές στο γραμμικό σχέδιο.

Θ.Π. 3β. Αρχιτεκτονικό σχέδιο: Η κάτοψη

• Η κάτοψη ως οριζόντια τομή: Στοιχεία σχεδίου.
• Ορισμός κάτοψης.
• Χαρακτηρισμός κατόψεων.
• Βήματα σχεδίασης.
• Πληροφορίες που δίνει η κάτοψη σε διάφορες κλίμακες.
• Κουφώματα.
• Έπιπλα και εξοπλισμός.
• Σκάλες.
• Στοιχεία περιβάλλοντος: Δέντρα, θάμνοι, νερό, άνθρωποι, αυτοκίνητο.
• Ενδείξεις: Βορράς, γραφική κλίμακα, βέλη τομής, στάθμη, γραμμή ανάβασης.
• Συμβολισμοί υλικών.
• Σχεδίαση απαιτούμενων διαστάσεων.

Θ.Π. 3γ. Αρχιτεκτονικό σχέδιο: Η όψη

• Η όψη ως απομακρυσμένη τομή - Στοιχεία σχεδίου.
• Η διαδικασία σχεδίασης όψεων.
• Η όψη ως σχέδιο απόδοσης της εικόνας του κτίσματος και στοιχείων του περιβάλλοντος χώρου.
• Αναγκαίες γραφικές διαφοροποιήσεις των στοιχείων της όψης - Η απόδοση του βάθους.
• Οι συμβολισμοί και τα πάχη των γραμμών.
• Πληροφορίες που δίνει η όψη σε διάφορες κλίμακες.
• Κουφώματα.
• Έπιπλα και εξοπλισμός.
• Σκάλες.
• Στοιχεία περιβάλλοντος: Δέντρα, θάμνοι, νερό, άνθρωποι, αυτοκίνητο.
• Συμβολισμοί υλικών στην όψη (ξύλο, πέτρα, λιθοδομές, σοβάς, γυαλί).

Θ.Π. 3δ. Αρχιτεκτονικό σχέδιο: Η τομή

• Η τομή ως σχέδιο εσωτερικής όψης - Στοιχεία σχεδίου.
• Συσχετισμός και σύνδεση κάτοψης και τομής.
• Σχεδιαστική διαδικασία και αναγκαίες γραφικές διαφοροποιήσεις των στοιχείων της τομής.
• Τεμνόμενα στοιχεία (έδαφος, δομικά στοιχεία, συμπαγή έπιπλα).
• Απεικόνιση προβαλλόμενων στοιχείων.
• Σχεδιαστική μεθοδολογία και αντιστοίχιση κάτοψης
• τομής.
• Συμβολισμοί υλικών στην τομή.
• Πληροφορίες που δίνει η τομή σε διάφορες κλίμακες.
• Κουφώματα.
• Έπιπλα και εξοπλισμός.
• Σκάλες.

Θ.Π. 4. Σύνθεση, οργάνωση και αισθητική ολοκλήρωση του σχεδίου

• Οργάνωση σχεδίου.
• Λήψη σχεδιαστικών αποφάσεων.
• Στοιχεία πίνακα, τίτλοι, υπομνήματα.
• Οργάνωση πίνακα, με ορθολογικά και αισθητικά κριτήρια.
• Επιλογή μεγέθους και ορθής τοποθέτησης γραμμάτων.
• Εναλλακτικές προτάσεις ορθής τοποθέτησης γραμμάτων.
• Παρουσίαση και ανάλυση των κριτηρίων αξιολόγησης του πανελλαδικά εξεταζόμενου ειδικού μαθήματος Γραμμικό Σχέδιο με βάση τις ανακοινώσεις της αρμόδιας επιτροπής θεμάτων.

Παραρτήματα

Παράρτημα Α΄: Τα όργανα σχεδίασης

• Γενικές πληροφορίες για τα υλικά, τα μέσα και τα όργανα σχεδίασης.
• Κατάλογος των βασικών υλικών, μέσων και οργάνων σχεδίασης.
• Περιγραφή και χρήση τους.
• Ενημέρωση των μαθητών/-τριών για τον τρόπο συντήρησης των οργάνων σχεδίασης, εξοικείωσή τους με τη διαδικασία.

Παράρτημα Β΄: Γραμμές και καμπύλες: Είδη και συναρμογές

• Είδη και πάχη γραμμών.
• Σύνδεση με τα πραγματικά αντικείμενα - Οι γραμμές ως κώδικας αναπαράστασης.
• Σχεδιαστικά εργαλεία και μεθοδολογία χάραξης γραμμών στο γραμμικό σχέδιο.
• Σχεδιαστικές δυσκολίες (π.χ. ποιότητα γραμμής Συναρμογές καμπύλων με ευθείες ή μεταξύ καμπύλων γραμμών).
• Η σημασία της ποιότητας και της ορθής επιλογής του είδους γραμμής στην αισθητική του τελικού σχεδίου.
• Η σχεδίαση των γραμμάτων με σχεδιαστικά όργανα, επιλογή κατάλληλου πάχους γραμμής.

Παράρτημα Γ΄: Η αξιοποίηση των γεωμετρικών κατασκευών στο γραμμικό σχέδιο

• Οι γεωμετρικές κατασκευές ως κώδικας μέγιστης σχεδιαστικής ακρίβειας στα αρχιτεκτονικά και τεχνικά σχέδια.
• Σχεδιαστικά εργαλεία και μεθοδολογία χάραξης γεωμετρικών κατασκευών στο γραμμικό σχέδιο.
• Γεωμετρικός σχεδιασμός ευθειών (χάραξη, διχοτόμηση, παραλληλία και διαίρεση σε τμήματα).
• Γεωμετρική κατασκευή γωνιών (χάραξη, διχοτόμηση και μεταφορά).
• Γεωμετρική κατασκευή πολυγώνων.
• Γεωμετρική κατασκευή κύκλων και τόξων.
• Σχεδιαστικές δυσκολίες (π.χ. συναρμογές ευθειών, καμπύλων με ευθείες ή μεταξύ καμπύλων γραμμών).
• Η σημασία της ποιότητας και της ορθής επιλογής του είδους και του πάχους γραμμής στην αισθητική του τελικού σχεδίου.

Παράρτημα Δ΄: Βασικές έννοιες παραστατικής γεωμετρίας: Ορθές και αξονομετρικές προβολές

• Γενικά περί προβολών, στοιχεία παραστατικής γεωμετρίας (προβολή, κατάκλιση), παράσταση σε ένα ή σε δύο και σε περισσότερα επίπεδα προβολής.
• Προβολή, επίπεδο και ευθεία προβολής.
• Ορθή προβολή, τρόπος σχεδίασης ορθής προβολής.
• Σύστημα ορθών προβολών.
• Η αξονομετρική απεικόνιση ως μέθοδος σχεδιαστικής απόδοσης τρισδιάστατων αντικειμένων και ως σύνθεση σχεδίων ορθών προβολών. Πεδίο εφαρμογής.

Ομοιότητες και διαφορές.

• Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των αξονομετρικών έναντι των σχεδίων ορθών προβολών.
• Διάκριση των αξονομετρικών σχεδίων ανάλογα με το επίπεδο προβολής (ορθή και πλάγια) και τις γωνίες κλίσης των αξόνων x, y).
• Παρατηρήσεις αναφορικά με τις δυνατότητες μέτρησης και το αισθητικό αποτέλεσμα, ανάλογα με το είδος της αξονομετρικής προβολής.

Δ. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

Η ανάπτυξη της σχεδιαστικής ικανότητας

Σημαντικό μέρος των μαθησιακών αποτελεσμάτων στο Πρόγραμμα Σπουδών αφορά σχεδιαστικές δεξιότητες, απαραίτητες για την ανάπτυξη της σχεδιαστικής ικανότητας από τους/τις μαθητές/-τριες που σχεδιάζουν γραμμικά και αρχιτεκτονικά σχέδια. Από αυτές, κάποιες δεξιότητες αναφέρονται στο σχέδιο γενικότερα, όπως να χρησιμοποιούν σωστά και προσεκτικά τα όργανα σχεδίασης, να σχεδιάζουν, να σβήνουν και να επανασχεδιάζουν με ακρίβεια, ακολουθώντας τα κατάλληλα βήματα σχεδίασης, να σχεδιάζουν διακριτά πάχη γραμμών με χρήση σχεδιαστικών οργάνων, να σχεδιάζουν με ακρίβεια συναρμογές καμπύλης-ευθείας και να σχεδιάζουν γράμματα. Άλλες πιο σύνθετες σχεδιαστικές δεξιότητες αναφέρονται ειδικότερα στο αρχιτεκτονικό σχέδιο, όπως να σχεδιάζουν με κατάλληλα πάχη γραμμών τη μορφή, τη θέση και τις διαστάσεις των διάφορων στοιχείων ενός αρχιτεκτονικού σχεδίου στα σχέδια κατόψεων, όψεων και τομών, να παράγουν όψεις από δεδομένη κάτοψη, να σχεδιάζουν κατά μήκος και εγκάρσιες τομές από αντίστοιχες κατόψεις, να σχεδιάζουν τις τρεις όψεις ενός απλού κτιρίου, με δεδομένη την αξονομετρική προβολή του, να συνθέτουν επιμέρους σχέδια σε ένα, σύμφωνα με δεδομένους κανόνες σχεδίασης και αισθητικής, να προσδιορίζουν τα απαραίτητα στοιχεία ενός πίνακα στοιχείων και να τον σχεδιάζουν λαμβάνοντας υπόψη και αισθητικά κριτήρια.

Οι παραπάνω σύνθετες δεξιότητες παράγονται ως αποτέλεσμα δραστηριοτήτων των μαθητών/- τριών που καλλιεργούν και ποικιλία γνωστικών δεξιοτήτων, από το να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά του χώρου που βρίσκονται, τα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί και τους λόγους επιλογής τους, να αναγνωρίζουν σε σχέδια αποτυπωμένα σε χαρτί ή με χρήση λογισμικού τη λειτουργικότητα των χώρων, να απαριθμούν τα σχέδια που απαρτίζουν μία αρχιτεκτονική μελέτη και τις αντίστοιχες κλίμακες σχεδίασης, να αντιστοιχίζουν σε τομές κτιρίων και αντικειμένων τις αντίστοιχες κατόψεις και αντίστροφα, να υπολογίζουν την κλίμακα σχεδίασης κτιρίων ή αντικειμένων σύμφωνα με τη διαθέσιμη επιφάνεια σχεδίασης, να συσχετίζουν στοιχεία από σχέδια όψεων και αξονομετρικού του ίδιου αντικειμένου και αντίστροφα.

Η ανάπτυξη της σχεδιαστικής ικανότητας συμπληρώνεται, μεταξύ άλλων, με δεξιότητες που σχετίζονται με την κριτική ικανότητα των μαθητών/-τριών, όπως να εντοπίζουν και να επιλέγουν με δικά τους κριτήρια ενδιαφέροντα πραγματικά κτίρια προς σχεδίαση, αξιοποιώντας και λογισμικό ψηφιακής χαρτογραφίας, να εκτιμούν τις κατάλληλες γωνίες λήψης φωτογραφιών και να επιλέγουν χρήσιμες, για αξιοποίηση στο γραμμικό σχέδιο, φωτογραφίες και ψηφιακές απεικονίσεις όψεων κτιρίων ή αντικειμένων, να επιλέγουν κατάλληλες, κατά περίπτωση, κλίμακες σχεδίασης, να επιλέγουν τη θέση και τη μορφή στοιχείων του σχεδίου.

Όπως είναι φανερό, η σχεδιαστική ικανότητα εμπεριέχει και δεξιότητες από πεδία, όπως ψηφιακές δεξιότητες, δεξιότητες συνεργασίας και δεξιότητες μάθησης, μάθηση μέσω των τεχνών και της δημιουργικότητας οι οποίες περιλαμβάνονται σε αυτές που ονομάζονται Δεξιότητες Μάθησης 21ου αιώνα (Κριτική σκέψη, Επικοινωνία, Συνεργασία, Δημιουργικότητα), αλλά και δεξιότητες απαραίτητες όταν τα αποτελέσματα της εργασίας των μαθητών/-τριών κρίνονται σε εξετάσεις ή διαγωνισμούς, όπως η λύση προβλημάτων με συγκεκριμένα κριτήρια και περιορισμούς, καθώς και η διαχείριση χρόνου και λήψης σχεδιαστικών αποφάσεων σε συνθήκες πίεσης. Ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας καλλιεργεί τις απλούστερες μόνο σχεδιαστικές δεξιότητες, που δεν αποτελούν πλέον το μοναδικό ζητούμενο. Η ανάπτυξη της σχεδιαστικής ικανότητας απαιτεί την εφαρμογή σύγχρονων παιδαγωγικών προσεγγίσεων.

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του Προγράμματος Σπουδών, οι μαθητές/-τριες εκτίθενται εξαρχής στο σχεδιαστικό πρόβλημα, πρόβλημα που αφορά σχεδίαση κτιρίων και αντικειμένων του πραγματικού κόσμου, που οι ίδιοι/ες μπορούν να δουν και να μετρήσουν. Αντιμετωπίζουν το πρόβλημα με τις υπάρχουσες γνώσεις και ικανότητες που διαθέτουν, συνεργαζόμενοι/-ες σε ομάδες. Στη συνέχεια, μέσω συνεργατικών δραστηριοτήτων, τους δίνονται σταδιακά οι απαιτούμενες γνώσεις και καλλιεργούν τις απαιτούμενες δεξιότητες, προκειμένου να κτίσουν σταδιακά τη σχεδιαστική ικανότητα. Πρόκειται για το μοντέλο της επαγωγικής μάθησης, όπου οι μαθητές/τριες αντιμετωπίζουν εξαρχής ειδικότερες σχεδιαστικές προκλήσεις, σχετικές όμως με τον κόσμο στον οποίο ζουν, και παρατηρούν και σταδιακά γενικεύουν στην κατανόηση και αξιοποίηση των σχεδιαστικών κανόνων. Στη διδασκαλία αξιοποιούνται επίσης τα μοντέλα της μάθησης μέσω επίλυσης προβλήματος και το σχετικό μοντέλο του τεχνικού σχεδιασμού, όπου καλούνται να δώσουν λύσεις σε σχεδιαστικά προβλήματα που δεν έχουν μία μόνο λύση, αλλά υπάρχει πάντα κάποια καλύτερη από τις άλλες, σύμφωνα με δεδομένες προδιαγραφές και κριτήρια.

Ο χώρος σχεδίασης

Η διδασκαλία του μαθήματος του Γραμμικού Σχεδίου πρέπει να αντιμετωπίζεται τόσο ως διδασκαλία θεωρητικού μαθήματος όσο και ως διδασκαλία εργαστηριακού μαθήματος, που απαιτεί ειδικό χώρο, εργαλεία και χρόνο. Ένα σωστά οργανωμένο εργαστήριο Γραμμικού Σχεδίου πρέπει να παρέχει στους/στις μαθητές/-τριες τις απαιτούμενες συνθήκες σχεδίασης και τον απαιτούμενο εξοπλισμό.

Οι συνθήκες σχεδίασης περιλαμβάνουν τη χωρητικότητα της χρησιμοποιούμενης αίθουσας, προκειμένου οι μαθητές/-τριες να μπορούν όχι μόνο να κάθονται μπροστά από το σχέδιο, αλλά να κινούνται και γύρω από αυτό, την εξασφάλιση των απαραίτητων συνθηκών φωτισμού, αερισμού και ησυχίας, καθώς και του απαιτούμενου χρόνου για την πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων, δεδομένου ότι η καλλιέργεια των σχεδιαστικών γνώσεων και κανόνων απαιτεί σπειροειδή διδασκαλία και επαναλήψεις σε θέματα αυξημένης πολυπλοκότητας, ενώ σε ό,τι αφορά τις ζητούμενες σχεδιαστικές δεξιότητες είναι αποδεδειγμένο ότι αυτές βελτιώνονται σημαντικά με συνεχείς επαναλήψεις και εξάσκηση.

Ο εξοπλισμός του εργαστηρίου, εκτός του πίνακα της αίθουσας, ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, ενός βιντεοπροβολέα και της απαιτούμενης σύνδεσης με το διαδίκτυο, θα πρέπει κατά προτίμηση να περιλαμβάνει και ένα σχεδιαστήριο ανά μαθητή/-τρια με τον αντίστοιχο παραλληλογράφο, καθώς και όργανα σχεδίασης για τους/τις μαθητές/-τριες. Απαραίτητα όργανα του Γραμμικού Σχεδίου είναι δύο τουλάχιστον μηχανικά μολύβια με ανταλλακτικές μύτες, ένας χάρακας, ένα τρίγωνο 45ο, ένα τρίγωνο 60ο και 30ο, τρεις ραπιδογράφοι μελάνης για διαφορετικά πάχη γραμμών (ή αντίστοιχης ποιότητας μαρκαδοράκια), ένας διαβήτης, καθώς και γόμες για μολύβι και μελάνι. Για τους/τις μαθητές/-τριες που προετοιμάζονται για συμμετοχή στις πανελλαδικές εξετάσεις, θα πρέπει να διατίθενται και πινακίδες σχεδίασης για εξάσκηση, καθώς κατά τις εξετάσεις το σχέδιο γίνεται σε αυτές.

Ε. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Ο σκοπός της αξιολόγησης είναι να βελτιώνονται η μάθηση και η διδασκαλία.

Η αξιολόγηση του/της μαθητή/-τριας μπορεί να γίνεται:

• Από τον/την εκπαιδευτικό.
• Από τον/την ίδιο/-α τον/τη μαθητή/-τρια, μέσω της αυτοαξιολόγησης, που συνεπάγεται τη στοχαστική σκέψη των μαθητών/-τριών σε σχέση με τη μάθηση και την παρακολούθηση της δικής τους προόδου.
• Από τους/τις ομότιμους, μέσω της ετεροαξιολόγησης από τους/τις άλλους/-ες μαθητές/- τριες/ομάδες μετά από την παρουσίαση των έργων, τον σχολιασμό τους από τον/την ίδιο/-α και τους/τις συμμαθητές/-τριές του/ της, τη συζήτηση και την ανατροφοδότηση.

Η αξιολόγηση μπορεί να αφορά:

Α) Τη μάθηση (αξιολόγηση για τη μάθηση). Πρόκειται για διαμορφωτική αξιολόγηση, όπου ο/η εκπαιδευτικός:

• Χρησιμοποιεί τις πληροφορίες από την πρόοδο των μαθητών/-τριών προκειμένου να αυξήσει την υποστήριξη και τη βελτίωση της μάθησής τους, και προσαρμόζει ανάλογα τις εκπαιδευτικές πρακτικές του/της.
• Καθοδηγεί τη χρήση της μάθησης από τους/τις μαθητές/-τριες, τους/τις εκπαιδευτικούς και τους γονείς.
• Εμπλέκεται στην παροχή διαφοροποιημένης διδασκαλίας και ανατροφοδότησης από τους/τις μαθητές/τριες και ενημερώνει τους γονείς για την υποστήριξη της μάθησης.
• Την αξιοποιεί σε όλη τη διάρκεια της εκπαιδευτικής και μαθησιακής διαδικασίας και διευκολύνεται από διάφορα εργαλεία.

Β) Τη διαδικασία της αξιολόγησης (αξιολόγηση ως μάθηση). Πρόκειται για διαμορφωτική αυτοαξιολόγηση, όπου ο/η μαθητής/-τρια:

• Συμμετέχει ενεργά με τη στοχαστική σκέψη σε σχέση με τη μάθηση και την παρακολούθηση της δικής του/ της προόδου.
• Υποστηρίζεται στο να αναλύει κριτικά τη μάθηση που σχετίζεται με τα αποτελέσματα του ΠΣ.
• Πραγματοποιεί την αξιολόγησή του/της με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Γ) Την αξιολόγηση της μάθησης. Πρόκειται για την τελική αξιολόγηση, όπου ο/η εκπαιδευτικός:

• Χρησιμοποιεί αποδεικτικά στοιχεία από τη μάθηση των μαθητών/-τριών για να κάνει σχετικές με την πρόοδό τους κρίσεις.
• Έχει την ευκαιρία να αναφέρει τα αποδεικτικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν την πρόοδο που σχετίζεται με τα αποτελέσματα του ΠΣ.
• Την πραγματοποιεί στο τέλος ενός κύκλου μαθημάτων και διευκολύνεται από μια ποικιλία εργαλείων.
• Παρέχει τη βάση για συζητήσεις σχετικά με την τοποθέτηση ή την προβολή (π.χ. εκθέσεις στην κοινότητα, δράσεις στο σχολείο κ.ά.).

Κατά τη διδασκαλία του Γραμμικού Σχεδίου, θα πρέπει να υπάρχει μια ισορροπημένη προσέγγιση της αξιολόγησης, στην οποία θα πρέπει να δίνεται έμφαση όχι μόνο στα αποτελέσματα αλλά και στη διαδικασία της μάθησης.

Μπορούν να χρησιμοποιούνται πίνακες διαβαθμισμένων κριτηρίων (ρουμπρίκες αξιολόγησης), τα κριτήρια, το περιεχόμενο και οι βαθμοί επίδοσης, αν έχουν προκύψει από συνεργασία εκπαιδευτικού και μαθητών/ -τριών.

Στην αξιολόγηση μπορούν να συμμετέχουν, πλην των ζητούμενων στις πανελλαδικές εξετάσεις, που αφορούν αποκλειστικά το συγκεκριμένο παραδοτέο, αλλά και άλλα τεκμήρια, που μπορεί να είναι:

• Η αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων
• Η πρωτοτυπία
• Το περιεχόμενο του Ατομικού Φακέλου επιτευγμάτων του/της μαθητή/-τριας, που του/της επιτρέπει να έχει ενεργό ρόλο στη διαδικασία, καθώς οι αποφάσεις σχετικά με το περιεχόμενό του μπορεί να λαμβάνονται από τον/την ίδιο/-α τον/τη μαθητή/-τρια. Ο/Η εκπαιδευτικός μπορεί να έχει υποστηρικτικό ρόλο, ως προς το τι θα τοποθετείται στον Ατομικό Φάκελο, τα κριτήρια επιλογής, το πώς θα χρησιμοποιείται, πώς και πού θα αποθηκεύεται και ποιος θα είναι ο τρόπος αξιολόγησής του. Ο Ατομικός Φάκελος, εκτός του ότι παρέχει ένα μακροπρόθεσμο ιστορικό της εξέλιξης της μάθησης και της απόκτησης δεξιοτήτων, σημαντικό και για την αυτοαξιολόγηση του/της μαθητή/-τριας, αποτελεί και ένα εργαλείο επικοινωνίας της δουλειάς του μαθητή/-τριας που μπορεί να αξιοποιείται και στη μελλοντική του/της, εκτός σχολείου, εξέλιξη.

ΣΤ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ