ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ 2020-2021
Αρ.Πρωτ.134046/Δ2/06-10-2020/ΥΠΑΙΘ
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Π/ΘΜΙΑΣ, Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ Α΄
Πληροφορίες: Α. Πασχαλίδου
Θ. Κανελλοπούλου
Τηλέφωνο: 210-3443422
210-3443010
ΘΕΜΑ: Οδηγίες για τη διδασκαλία των μαθημάτων της Ελληνικής Γλώσσας, της Ιστορίας, των Λατινικών και της Φιλοσοφίας Ημερησίου και Εσπερινού Γενικού Λυκείου για το σχολικό έτος 2020-2021
Σχετ.: Τα με αρ. πρωτ. εισ. Υ.ΠΑΙ.Θ. 124891/Δ2/21-09-2020 και 125101/Δ2/21-09-2020 έγγραφα
Μετά από σχετική εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πράξη 45/17-09-2020 του Δ.Σ) σας διαβιβάζουμε αρχείο με τις οδηγίες για τη διδασκαλία των μαθημάτων της Ελληνικής Γλώσσας, της Ιστορίας, των Λατινικών και της Φιλοσοφίας Ημερησίου και Εσπερινού Γενικού Λυκείου για το σχολικό έτος 2020-2021.
Οι διδάσκοντες/ουσες να ενημερωθούν ενυπόγραφα.
Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΣΟΦΙΑ ΖΑΧΑΡΑΚΗ
ΥΛΗ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
(...)
ΙΣΤΟΡΙΑ Γενικής Παιδείας Γ΄ Τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου
Οδηγίες για τη διδασκαλία του μαθήματος
Η διδακτέα ύλη του μαθήματος Ιστορίας Γενικής Παιδείας, Γ΄ τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου, για το σχολικό έτος 2020-2021, ορίζεται από το βιβλίο των Ι. Κολιόπουλου, Κ. Σβολόπουλου, Ευ. Χατζηβασιλείου, Θ. Νημά, Χ. Σχολινάκη -Χελιώτη, Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου (από το 1815 έως σήμερα) Γ΄ Γενικού Λυκείου – Γενικής Παιδείας, ΙΤΥΕ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» (2020).
Ο/Η διδάσκων/-ουσα παρουσιάζει τα προς εξέταση φαινόμενα και έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει με συνοπτικό τρόπο ιστορικά φαινόμενα από την ύλη που δεν εξετάζεται, για να καλύψει ενδεχόμενα κενά της γνώσης, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να κατανοούν την ιστορική συνέχεια.
Καλό είναι από την αρχή της σχολικής χρονιάς να γίνει προγραμματισμός για τη διδασκαλία των ενοτήτων που θα αναλυθούν και συνιστάται συνεργασία των διδασκόντων το μάθημα στην ίδια σχολική μονάδα, με σκοπό την επιτυχή διαχείριση της ύλης και την αποτελεσματικότητα στη διδασκαλία της.
Η διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας δεν αποκλείει την αφήγηση, δεν μπορεί όμως να περιορίζεται μόνο σε αυτή, απαραίτητο είναι να εφαρμόζονται και άλλες διδακτικές μέθοδοι, όπως ο κατευθυνόμενος διάλογος και η διερεύνηση ιστορικών παραθεμάτων. Η διερευνητική μέθοδος όχι μόνο επικυρώνει στη σκέψη των μαθητών και των μαθητριών τη λειτουργία της Ιστορίας ως επιστήμης, αλλά και τους οδηγεί σε προσωπική επαφή με τα τεκμήρια του γνωστικού αντικειμένου, δηλαδή τις πηγές.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες, παράλληλα με τη διδασκαλία ασκούνται στην επεξεργασία ιστορικών πληροφοριών που αντλούν από τα παραθέματα (τα αποσπάσματα κειμένων, τις εικόνες, τους πίνακες, τους χάρτες κ.ά.) του σχολικού εγχειριδίου ή από συμπληρωματικό υλικό, που παρέχει ο/η διδάσκων/-ουσα φωτοτυπημένο ή ψηφιοποιημένο και το οποίο λειτουργεί εν είδει ιστορικής πηγής.
Ενδεικτικά, στις πηγές μπορεί να γίνεται η ακόλουθη επεξεργασία:
Κατανόηση του περιεχομένου. Αυτή επιτυγχάνεται με την κριτική προσέγγιση των πληροφοριών που παρέχουν τα κείμενα-πηγές. Οι μαθητές και οι μαθήτριες, δηλαδή, αναλύουν και κατανοούν το περιεχόμενό τους. Επισημαίνουν, εκτός από το κειμενικό είδος και τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκαν, και άλλα στοιχεία του περιεχομένου, όπως τον υποκειμενισμό του συγγραφέα, ενδεχόμενες παραποιήσεις της πραγματικότητας, που μπορεί να οφείλονται σε φανατισμό ή ιδεολογική προκατάληψη, την επιλεκτικότητα ή εσκεμμένη απόκρυψη πληροφοριών, τα ακούσια και εκούσια ψεύδη. Απώτερος στόχος είναι η επισήμανση και η ανάδειξη των πληροφοριών που παρέχουν οι πηγές. Χαρακτηριστικά ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν είναι τα ακόλουθα:
- Ποιο είναι το θέμα του κειμένου;
- Ποιες είναι οι απόψεις του συγγραφέα σχετικά με το θέμα;
- Για ποιο λόγο συντάχθηκε το κείμενο;
- Με ποια επιχειρήματα ή τεκμήρια στηρίζει τις απόψεις του;
- Προβάλλει κάποια γεγονότα ή πρόσωπα ο συγγραφέας ή κάποια άλλα αποσιωπά; και για ποιους λόγους;
- Μπορούν να συνδυαστούν οι πληροφορίες της πηγής με τις γνώσεις που έχετε;
Ένταξη στα ιστορικά συμφραζόμενα. Αυτή επιτυγχάνεται με την ένταξη των πηγών στον χώρο και τον χρόνο, με την αναγνώριση της εποχής και του ιστορικού περίγυρου στο πλαίσιο του οποίου δημιουργήθηκαν. Τα τεκμήρια είναι αποσπασματικά και ξεκομμένα από την εποχή τους, γι’ αυτό είναι απαραίτητο να ενταχθούν σε ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο για να αποκτήσουν υπόσταση. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να συνδυαστούν οι πληροφορίες των πηγών με τις υπάρχουσες γνώσεις. Ενδεχόμενες ερωτήσεις είναι οι ακόλουθες:
- Πού και πότε συντάχθηκε το κείμενο;
- Ποιοι λόγοι οδήγησαν στη δημιουργία του;
- Οι πληροφορίες, που σας παρέχει το παράθεμα, είναι περισσότερες ή είναι πιο συγκεκριμένες από τις ιστορικές σας γνώσεις;
Διασταύρωση των πληροφοριών. Η «αλήθεια» των πληροφοριών που παρέχουν οι πηγές επικυρώνεται με τη σύγκρισή τους μέσω άλλων πηγών. Η ύπαρξη μίας μόνο πληροφορίας αποτελεί επισφαλές τεκμήριο για την ανάπλαση του παρελθόντος. Η διασταύρωση των πληροφοριών μιας πηγής αξιολογεί την εγκυρότητα, την αξιοπιστία της ή και το αντίθετο.
Σπουδαιότητα των πηγών. Τελική επιδίωξη της αξιοποίησης των πηγών είναι η επισήμανση των ορίων τους, δηλαδή της σημασίας και του ενδιαφέροντος που έχουν οι παρεχόμενες απ’ αυτές πληροφορίες.
Η προαναφερόμενη μέθοδος προσέγγισης και αξιοποίησης των πηγών έχει ως τελικό στόχο τη σύνθεση έγκυρων πληροφοριών και κατ’ επέκταση την παραγωγή ουσιαστικού ιστορικού λόγου.
Πρόσθετες απαραίτητες γνώσεις για την επεξεργασία των πηγών
Με τον όρο πηγές της Ιστορίας προσδιορίζουμε γενικότερα οτιδήποτε θα ήταν δυνατό να μας δώσει πληροφορίες για το παρελθόν. Αν λάβουμε, ωστόσο, υπόψη μας την απόσταση, χρονική και πολιτισμική, η οποία μας χωρίζει από την εποχή που εξετάζουμε μπορούμε εξ αρχής να επισημάνουμε τη δυσκολία που ενέχει ο προσδιορισμός του υλικού το οποίο θεωρείται ως πηγή. Είναι βέβαιο ότι οι πληροφορίες που έχουν φθάσει μέχρι τις ημέρες μας για οποιαδήποτε εποχή είναι περιορισμένες, αποσπασματικές και ενμέρει φορτισμένες από την παρέμβαση των ανθρώπων που συνετέλεσαν εκούσια ή ακούσια στη διατήρησή τους. Πολλοί μελετητές της Ιστορίας προσδιορίζουν την έννοια της ιστορικής πηγής χρησιμοποιώντας τον όρο τεκμήριο, ο οποίος όμως προϋποθέτει τη διαδικασία της κριτικής αντιμετώπισής της. Το τεκμήριο υφίσταται ύστερα από αναζήτηση και επιλογή. Είναι αναγκαίο να προσδιοριστεί από τον μελετητή τι θεωρεί κάθε φορά ως τεκμήριο και τι απορρίπτει από το ανεπεξέργαστο σύνολο των πληροφοριών που διαθέτει.
Ειδικότερες δραστηριότητες που προτείνονται για την επεξεργασία των πηγών
Σημαντικό είναι να αποφεύγεται είτε μόνο η απλή παράθεση πληροφοριών είτε ο συνδυασμός μόνο των πληροφοριών με τις γνώσεις των μαθητών και των μαθητριών. Η οικείωση με την ιστορική μεθοδολογία προϋποθέτει τη γνώση της σκοπιμότητας, της αξιοπιστίας και του είδους του κειμένου-πηγής, η επίγνωση δηλαδή της «ιστορικότητας» της πηγής.
Θεμελιώδης στόχος είναι η διάκριση των ιστορικών πηγών από το απλό πληροφοριακό υλικό και αυτό επιτυγχάνεται μέσω
α) της ένταξης της πηγής σε συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο,
β) της διερεύνησης των συνθηκών δημιουργίας της,
γ) της κατανόησης του ρόλου της μαρτυρίας και κατάταξής της (πρωτογενής/δευτερογενής πηγή, είδος/τύπος πηγής),
δ) της αξιολόγησής της (π.χ. ο βαθμός αντιπροσωπευτικότητάς της σε σχέση με την εποχή της ή η επιρροή που άσκησε).
Για τους παραπάνω λόγους προτείνουμε ο/η διδάσκων/-ουσα να επισημαίνει στους μαθητές και στις μαθήτριες απαραίτητες εισαγωγικές πληροφορίες για κάθε παράθεμα, όπως να εντάσσει κάθε ιστορική πηγή σε στοιχειώδες ιστορικό πλαίσιο και να επισημαίνει βασικά γνωρίσματά της σε σχέση με τον χρόνο και τον τόπο παραγωγής της, το περιεχόμενό της αλλά και τον δημιουργό και τον σκοπό της δημιουργίας της. Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται μια κατηγοριοποίηση-αξιολόγηση της πηγής, η οποία βοηθάει στην περαιτέρω επεξεργασία της. Η παραπάνω δραστηριότητα επιτρέπει την άμεση συμμετοχή των μαθητών και των μαθητριών σε διαδικασίες διερεύνησης και οικοδόμησης της ιστορικής γνώσης, τους βοηθάει στην εξοικείωση της ιστορικής έρευνας.
Προτείνουμε, ακόμη, την παράλληλη διδακτική αξιοποίηση του ψηφιακού υλικού των Μαθησιακών Αντικειμένων (ΜΑ) του “Φωτόδεντρου”, τα οποία αναφέρονται στη θεματική ενότητα της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας. Η διαδικτυακή εφαρμογή τους επιτρέπει τη διδακτική αξιοποίηση της επεξεργασίας πηγών τόσο σε σχέση με την ερευνητική διαδικασία όσο και σε σχέση με την τεκμηρίωση των υπό διαπραγμάτευση ιστορικών ζητημάτων. Τα ΜΑ του “Φωτόδεντρου” μπορούν να λειτουργήσουν ως δείγματα ιστορικής εργασίας για την επεξεργασία και άλλου ψηφιοποιημένου υλικού.
Ενδεικτική διδακτική πρόταση Ιστορίας Γενικής Παιδείας Γ΄ Λυκείου
Διδακτική ενότητα:
Τα Εθνικά και Φιλελεύθερα κινήματα στην Ευρώπη: Οι δυνάμεις της προόδου και οι πολιτικές ανατροπές. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 – Ένα μήνυμα ελευθερίας για την Ευρώπη: Ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επανάστασης. Οργάνωση και έκρηξη της Επανάστασης.
Σχολικό εγχειρίδιο: Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου ( από το 1815 έως σήμερα) Γενικής Παιδείας Γ΄ τάξη Γενικού Λυκείου (σσ. 13, 16-17)
Επιμέρους ενότητες:
i) Τα γνωρίσματα των Εθνικών και των Φιλελεύθερων κινημάτων μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους
ii) Ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επανάστασης
iii) Η Φιλική Εταιρεία και οι στόχοι της
iv) Η ανάληψη της ηγεσίας από τον Αλ. Υψηλάντη
v) Οι επαναστατικές εστίες των αποστόλων της Φιλικής Εταιρείας
Α. Προετοιμασία της διδακτικής ενότητας
Διδακτικοί στόχοι
Οι μαθητές και οι μαθήτριες με την ολοκλήρωση της ενότητας πρέπει:
- να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των εθνικών και των φιλελεύθερων κινημάτων
- να κατανοούν τον εθνικό και πολιτικό χαρακτήρα της Επανάστασης
- να γνωρίζουν τα κύρια συστατικά στοιχεία του ελληνικού εθνικού κινήματος
- να προσδιορίζουν τον ρόλο και τους στόχους της Φιλικής Εταιρείας
- να γνωρίζουν στοιχεία της προσωπικότητας του Αλέξανδρου Υψηλάντη και τις απόψεις του για την έναρξη της Επανάστασης
- να αντιλαμβάνονται την κατάσταση που επικρατούσε στις Ηγεμονίες και
- να γνωρίζουν που εκδηλώθηκαν οι πρώτες επαναστατικές εστίες.
- Μέθοδοι και τεχνικές επεξεργασίας της ενότητας
Κατά τη διάρκεια του μαθήματος θα αξιοποιηθεί το σχολικό εγχειρίδιο και θα καταγραφούν στον πίνακα δομικά στοιχεία και οι έννοιες-κλειδιά του μαθήματος.
Β. Παρουσίαση της διδακτικής ενότητας / Πορεία του μαθήματος
Σύνδεση με την προηγούμενη γνώση: Αναφορά στα αποτελέσματα του Συνεδρίου της Βιέννης και στην ίδρυση της Ιερής Συμμαχίας
Παρουσίαση της νέας διδακτικής ενότητας:
Παράλληλα με την αφήγηση είναι δυνατό να τεθούν και να απαντηθούν από τους μαθητές και τις μαθήτριες οι ακόλουθες ερωτήσεις:
- Ποια είναι τα γνωρίσματα ενός εθνικού κινήματος και ποια ενός φιλελεύθερου;
- Γιατί η Ελληνική Επανάσταση ήταν εθνικό και πολιτικό κίνημα;
- Ποια στοιχεία επεδίωξαν οι Έλληνες να προβάλουν στον Αγώνα τους;
- Ποιοι ήταν οι στόχοι των οργανωτών της Φιλικής Εταιρείας και ποιοι απ’ αυτούς επιτεύχθηκαν;
- Γιατί ο Αλ. Υψηλάντης ανέλαβε την αρχηγία του Αγώνα;
Οι μαθητές και οι μαθήτριες, μέσω των παραθεμάτων θα διερευνήσουν θέματα της διδακτικής ενότητας.
- Από το παράθεμα του βιβλίου Εθνικισμός και φιλελευθερισμός (σσ. 13-14) προσδιορίζονται τα γνωρίσματα των εθνικών και φιλελεύθερων κινημάτων.
- Η «ανάγνωση» της εικόνας σ. 15 διευκολύνει στην κατανόηση της επίδρασης που άσκησαν ο εθνικισμός και ο φιλελευθερισμός στην τέχνη του 19ου αιώνα.
- Από το παράθεμα του βιβλίου Η σημασία της Επανάστασης (σ. 16) γίνεται αντιληπτή η ευρωπαϊκή διάσταση της Επανάστασης.
- Από το πρόσθετο παράθεμα, που ακολουθεί, διαφαίνεται ο χαρακτήρας και οι στόχοι της Φιλικής Εταιρείας.
- Το απόσπασμα από την Επαναστατική Προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη, του σχολικού εγχειριδίου (σ. 17), παρουσιάζει τους λόγους για τους οποίους ο Α. Υψηλάντης κηρύττει την Επανάσταση.
Πρόσθετο παράθεμα
Ο μέγας όρκος των Φιλικών (αποσπάσματα)
Ορκίζομαι ενώπιον του αληθινού Θεού οικειοθελώς ότι θέλω είμαι πιστός εις την Εταιρείαν κατά πάντα και δια πάντα. Δεν θέλω φανερώσει το παραμικρόν από τα σημεία, ή λόγους αυτής, μήτε θέλω δώσει να καταλάβουν ποτέ ότι εγώ ηξεύρω τι περί τούτων κατ’ ουδένα τρόπον, μήτε εις συγγενή μου, μήτε εις πνευματικόν μου, μήτε εις φίλον μου.
Ορκίζομαι ότι θέλω τρέφει εις την καρδίαν μου αδιάλλακτον μίσος εναντίον των τυράννων της πατρίδος μου, των οπαδών και ομοφρόνων αυτοίς…
… Η θεία δικαιοσύνη ας εξαντλήσει επί της κεφαλής μου όλους τους κεραυνούς της δικαιοσύνης της, το όνομά μου ας είναι εις αποστροφήν και το υποκείμενόν μου το αντικείμενον της κατάρας και του αναθέματος των ομογενών μου, ανίσως αλησμονήσω μίαν στιγμήν τας δυστυχίας των και δεν εκπληρώσω το χρέος μου, και ο θάνατος ας είναι η άφευκτος τιμωρία του αμαρτήματός μου, δια να μην μολύνω την αγιότητα της Εταιρείας με την συμμετοχήν μου.
Τ. Βουρνάς, Η Φιλική Εταιρεία, 28-36
Διδακτέα Ύλη
Η διδακτέα ύλη του μαθήματος Ιστορίας Γενικής Παιδείας, Γ΄ τάξης Γενικού Λυκείου, για το σχολικό έτος 2020-2021, ορίζεται από το βιβλίο των Ιωάννη Κολιόπουλου, Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, Ευάνθη Χατζηβασιλείου, Θεόδωρου Νημά, Χάριτος Σχολινάκη -Χελιώτη, Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου (από το 1815 έως σήμερα) Γ΄ Γενικού Λυκείου – Γενικής Παιδείας, ΙΤΥΕ – ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ (2020) και περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενότητες και υποενότητες των Κεφαλαίων:
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄. Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΝ 19° ΑΙΩΝΑ (1815-1871)
Εισαγωγή (σ. 9)
1. Το Συνέδριο Ειρήνης της Βιέννης (1814-1815). Οι υποενότητες: Η σύγκληση του συνεδρίου (σ. 9) Η παλινόρθωση του «παλαιού καθεστώτος» (σ.10-11) Το τέλος του Ναπολέοντα και η ίδρυση της Ιερής Συμμαχίας (σ. 12)
2. Τα εθνικά και φιλελεύθερα κινήματα στην Ευρώπη. Οι υποενότητες: Οι δυνάμεις της προόδου και οι πολιτικές ανατροπές (σ. 13)
3. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ένα μήνυμα ελευθερίας για την Ευρώπη. Οι υποενότητες: Ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επανάστασης (σ. 16) Οργάνωση και έκρηξη της επανάστασης (σσ. 16-17) Η πολιτική συγκρότηση των Ελλήνων (σσ. 29-31) Η έκβαση της Επανάστασης (σσ. 31-33)
4. Το ελληνικό κράτος και η εξέλιξη του (1830-1881) (σσ. 34-37)
5. Το Ανατολικό Ζήτημα και ο Κριμαϊκός Πόλεμος. Οι υποενότητες: Το «Ανατολικό Ζήτημα» ως ιστορικός όρος (σ. 38) Το «Ανατολικό Ζήτημα» κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα (σ. 38)
6. Η Βιομηχανική Επανάσταση (σσ. 41-43)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄. ΑΠΟ ΤΟΝ 19ο ΣΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ (1871-1914)
Εισαγωγή (σ. 53)
1. Η ακμή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας (σσ. 53-56)
3. Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας. Οι υποενότητες: Η κατάσταση στο ελληνικό κράτος κατά την πρώτη πεντηκονταετία του βίου του (σ. 60) Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εκσυγχρονιστική πολιτική του (σ. 61) Το Κίνημα στο Γουδή και ο Ελ. Βενιζέλος (σσ. 61-62)
4. Εθνικά κινήματα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Οι τρεις πρώτοι παράγραφοι (σ. 63) και η παράγραφος που αφορά τους Οθωμανούς Τούρκους και το Νεοτουρκικό κίνημα (σσ. 66-67) 5. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913). Οι υποενότητες: Ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος (σσ. 68-69)
Ο Β΄ Βαλκανικός πόλεμος και η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (σ. 73)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄. Ο Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ Εισαγωγή (σ. 75)
1. Οι ανταγωνισμοί των Μεγάλων Δυνάμεων (1870-1914) (σσ. 75-77)
2. Η διεξαγωγή και η έκβαση του πολέμου (1914-1918). Οι υποενότητες: Ο πόλεμος γίνεται παγκόσμιος (σ. 80) Το μακεδονικό μέτωπο και το τέλος του πολέμου (σ.80) Οι συνέπειες του πολέμου (σσ. 80-81)
3. Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (σσ. 81-84)
4. Το Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων (1919-1920) (σσ. 85-88)
5. Ο Μικρασιατικός Πόλεμος (1919-1922) (σσ. 88-93)
6. Η Ρώσικη Επανάσταση. Οι υποενότητες: Η έκρηξη και η πρώτη φάση της επανάστασης (σ.94) Οκτωβριανή Επανάσταση και η εγκαθίδρυση του κομμουνιστικού καθεστώτος (σ. 95) Η ίδρυση και η οργάνωση της ΕΣΣΔ (σ. 96)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄. Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ
Εισαγωγή (σ. 97)
1. Η δεκαετία 1920-1930. Η υποενότητα: Οι προκλήσεις κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού (σσ. 99-100)
2. Εσωτερικές εξελίξεις στην Ελλάδα (1923-1930). Η υποενότητα: Προς την πολιτική σταθεροποίηση (σ. 101)
3. Η διεθνής οικονομική κρίση και οι συνέπειες της. Η υποενότητα: Η εκδήλωση και οι συνέπειες της κρίσης (1929-1932) (σ. 104)
4. Η Ελλάδα στην κρίσιμη δεκαετία 1930-1940. Η υποενότητα: Η πολιτική αστάθεια και η εγκαθίδρυση της δικτατορίας (σσ. 106-107)
5. Ο υπόλοιπος κόσμος. Η υποενότητα: Η οικονομική ανάκαμψη των ΗΠΑ και η ενίσχυση της διεθνούς θέσης τους (σσ. 109-110)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄. Ο Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Εισαγωγή (σ. 111)
1. Προς νέα ένοπλη αναμέτρηση (σσ. 111-114)
3. Η συμμετοχή της Ελλάδας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η Εθνική Αντίσταση (σσ. 118-124)
4. Η συμμαχική αντεπίθεση και η ολοκληρωτική ήττα της ναζιστικής Γερμανίας - Η συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας. Η υποενότητα: Η παράδοση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας (σσ. 127-128)
5. Τα εγκλήματα πολέμου κατά της Ανθρωπότητας - Το Ολοκαύτωμα (σσ. 129-132)
6. Ο ανταγωνισμός στο στρατόπεδο των νικητών (σσ. 134-136)
7. Οι συνθήκες Ειρήνης και η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα (σσ. 136-138)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ. Ο ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Εισαγωγή (σ.139)
1. Η μεταπολεμική οργάνωση της Διεθνούς Κοινωνίας - Η σύσταση και η λειτουργία του ΟΗΕ. Η υποενότητα: Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) (σσ. 141-142)
2. Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, οι επιπτώσεις του στην Ελλάδα και ο Εμφύλιος Πόλεμος (σ.142-145)
4. Η αποαποικιοποίηση και ο Τρίτος Κόσμος (σσ. 151-153)
5. Η πορεία προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση: πραγματικότητες και προοπτικές (σσ. 154-156)
6. Η Ελλάδα έως το 1974 (σσ. 157-159)
7. Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και η ένταξη στην Ενωμένη Ευρώπη (σσ. 160-162)
8. Το Κυπριακό Πρόβλημα (σσ. 163-165)
ΙΣΤΟΡΙΑ Γενικής Παιδείας Γ΄ Τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου
Οδηγίες για τη διδασκαλία του μαθήματος
Ο/Η διδάσκων/-ουσα έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει την ύλη με συνοπτικό και αναλυτικό τρόπο. Επειδή το μάθημα διδάσκεται μία (1) ώρα την εβδομάδα, για να μη δημιουργηθούν κενά στην κατανόηση της ιστορικής συνέχειας, προτείνεται συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων που δεν εντάσσονται στη διδακτέα ύλη, μέσω ιστορικών διαγραμμάτων και παραθεμάτων του σχολικού εγχειριδίου, και αναλυτική παρουσίαση των ενοτήτων, που ορίστηκαν ως διδακτέα. Σε ό,τι αφορά τη διδακτική μεθοδολογία και την αξιοποίηση των ιστορικών παραθεμάτων ισχύουν οι ίδιες οδηγίες με αυτές που προτείνονται για το Ημερήσιο Λύκειο.
Διδακτέα Ύλη
Η διδακτέα ύλη του μαθήματος Ιστορίας Γενικής Παιδείας, Γ΄ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου, Υποχρεωτικής Επιλογής για τους μαθητές και τις μαθήτριες Ομάδων Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών, Σπουδών Υγείας και Ομάδων Προσανατολισμού Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής, σχολικού έτους 2020-2021, ορίζεται από το βιβλίο των Ι. Κολιόπουλου, Κ. Σβολόπουλου, Ευ.Χατζηβασιλείου, Θ. Νημά, Χ. Σχολινάκη -Χελιώτη, Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου (από το 1815 έως σήμερα) Γ΄ Γενικού Λυκείου – Γενικής Παιδείας, ΙΤΥΕ – ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ (2020) και περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενότητες και υποενότητες των Κεφαλαίων:
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄. Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΝ 19° ΑΙΩΝΑ (1815-1871)
Εισαγωγή (σ.9)
1. Το Συνέδριο Ειρήνης της Βιέννης (1814-1815). Οι υποενότητες: Η σύγκληση του συνεδρίου (σ. 9) Η παλινόρθωση του «παλαιού καθεστώτος» (σσ.10-11) Το τέλος του Ναπολέοντα και η ίδρυση της Ιερής Συμμαχίας (σ. 12)
2. Τα εθνικά και φιλελεύθερα κινήματα στην Ευρώπη. Οι υποενότητες : Οι δυνάμεις της προόδου και οι πολιτικές ανατροπές (σ. 13)
3. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ένα μήνυμα ελευθερίας για την Ευρώπη. Οι υποενότητες: Ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επανάστασης (σ. 16) Οργάνωση και έκρηξη της επανάστασης (σσ. 16-17) Η πολιτική συγκρότηση των Ελλήνων (σσ. 29-31) Η έκβαση της Επανάστασης (σσ. 31-33)
4. Το ελληνικό κράτος και η εξέλιξη του (1830-1881) (σσ. 34-37)
5. Το Ανατολικό Ζήτημα και ο Κριμαϊκός Πόλεμος. Οι υποενότητες: Το «Ανατολικό Ζήτημα» ως ιστορικός όρος (σ.38) Το «Ανατολικό Ζήτημα» κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα (σ. 38)
6. Η Βιομηχανική Επανάσταση (σσ. 41-43)
Από τις παραπάνω ενότητες θα διδαχθούν αναλυτικά μόνο οι 3 και 6.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄. ΑΠΟ ΤΟΝ 19ο ΣΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ (1871-1914)
Εισαγωγή (σ. 53)
1. Η ακμή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας (σσ. 53-56)
3. Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας. Οι υποενότητες: Η κατάσταση στο ελληνικό κράτος κατά την πρώτη πεντηκονταετία του βίου του (σ. 60) Ο Χαρίλαος Τρικούπης και η εκσυγχρονιστική πολιτική του (σ. 61) Το Κίνημα στο Γουδή και ο Ελ. Βενιζέλος (σσ. 61-62)
4. Εθνικά κινήματα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Οι τρεις πρώτοι παράγραφοι (σ. 63) και η παράγραφος που αφορά τους Οθωμανούς Τούρκους και το Νεοτουρκικό κίνημα (σσ. 66-67)
5. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913). Οι υποενότητες: Ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος (σσ.68-69) Ο Β΄ Βαλκανικός πόλεμος και η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (σ. 73)
Από τις παραπάνω ενότητες θα διδαχθούν αναλυτικά μόνο οι 1,3 και 5.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄. Ο Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ Εισαγωγή (σ. 75)
1. Οι ανταγωνισμοί των Μεγάλων Δυνάμεων (1870-1914) (σσ. 75-77)
2. Η διεξαγωγή και η έκβαση του πολέμου (1914-1918). Οι υποενότητες: Ο πόλεμος γίνεται παγκόσμιος (σ. 80) Το μακεδονικό μέτωπο και το τέλος του πολέμου (σ. 80) Οι συνέπειες του πολέμου (σσ. 80-81)
3. Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (σσ. 81-84)
4. Το Συνέδριο Ειρήνης των Παρισίων (1919-1920) (σσ. 85-88)
5. Ο Μικρασιατικός Πόλεμος (1919-1922) (σσ. 88-93)
6. Η Ρωσική Επανάσταση. Οι υποενότητες: Η έκρηξη και η πρώτη φάση της επανάστασης (σ.94) Οκτωβριανή Επανάσταση και η εγκαθίδρυση του κομμουνιστικού καθεστώτος (σ.95) Η ίδρυση και η οργάνωση της ΕΣΣΔ (σ. 96)
Από τις παραπάνω ενότητες θα διδαχθούν αναλυτικά μόνο οι 3,4 και 5.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄. Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ
Εισαγωγή (σ.97)
1. Η δεκαετία 1920-1930. Η υποενότητα: Οι προκλήσεις κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και του φιλελευθερισμού (σσ. 99-100)
2. Εσωτερικές εξελίξεις στην Ελλάδα (1923-1930). Η υποενότητα: Προς την πολιτική σταθεροποίηση (σ. 101)
3. Η διεθνής οικονομική κρίση και οι συνέπειες της. Η υποενότητα: Η εκδήλωση και οι συνέπειες της κρίσης (1929-1932) (σ. 104)
4. Η Ελλάδα στην κρίσιμη δεκαετία 1930-1940. Η υποενότητα: Η πολιτική αστάθεια και η εγκαθίδρυση της δικτατορίας (σσ. 106-107)
5. Ο υπόλοιπος κόσμος. Η υποενότητα: Η οικονομική ανάκαμψη των ΗΠΑ και η ενίσχυση της διεθνούς θέσης τους (σσ.109-110)
Από τις παραπάνω ενότητες θα διδαχθούν αναλυτικά μόνο οι 3,4 και 5.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄. Ο Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Εισαγωγή (σ. 111)
1. Προς νέα ένοπλη αναμέτρηση (σσ. 111-114)
3. Η συμμετοχή της Ελλάδας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η Εθνική Αντίσταση (σσ. 118-124)
4. Η συμμαχική αντεπίθεση και η ολοκληρωτική ήττα της ναζιστικής Γερμανίας - Η συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας. Η υποενότητα: Η παράδοση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας (σσ.127-128)
5. Τα εγκλήματα πολέμου κατά της Ανθρωπότητας - Το Ολοκαύτωμα (σσ. 129-132)
6. Ο ανταγωνισμός στο στρατόπεδο των νικητών (σσ. 134-136)
7. Οι συνθήκες Ειρήνης και η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα (σσ.136-138)
Από τις παραπάνω ενότητες θα διδαχθούν αναλυτικά μόνο οι 3, 5 και 7.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ. Ο ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
Εισαγωγή (σ. 139)
1. Η μεταπολεμική οργάνωση της Διεθνούς Κοινωνίας - Η σύσταση και η λειτουργία του ΟΗΕ. Η υποενότητα: Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) (σσ. 141-142)
2. Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, οι επιπτώσεις του στην Ελλάδα και ο Εμφύλιος Πόλεμος (σσ. 142-145)
4. Η αποαποικιοποίηση και ο Τρίτος Κόσμος (σσ. 151-153)
5. Η πορεία προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση: πραγματικότητες και προοπτικές (σσ. 154-156)
6. Η Ελλάδα έως το 1974 (σσ. 157-159)
7. Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και η ένταξη στην Ενωμένη Ευρώπη (σσ. 160-162)
8. Το Κυπριακό Πρόβλημα (σσ. 163-165)
Από τις παραπάνω ενότητες θα διδαχθούν αναλυτικά μόνο οι 1, 2, 5, 7 και 8.