ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ / ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΛΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2020-2021
Αρ.Πρωτ.134046/Δ2/06-10-2020/ΥΠΑΙΘ
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Π/ΘΜΙΑΣ, Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Π/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ Α΄
Πληροφορίες: Α. Πασχαλίδου
Θ. Κανελλοπούλου
Τηλέφωνο: 210-3443422
210-3443010
ΘΕΜΑ: Οδηγίες για τη διδασκαλία των μαθημάτων της Ελληνικής Γλώσσας, της Ιστορίας, των Λατινικών και της Φιλοσοφίας Ημερησίου και Εσπερινού Γενικού Λυκείου για το σχολικό έτος 2020-2021
Σχετ.: Τα με αρ. πρωτ. εισ. Υ.ΠΑΙ.Θ. 124891/Δ2/21-09-2020 και 125101/Δ2/21-09-2020 έγγραφα
Μετά από σχετική εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πράξη 45/17-09-2020 του Δ.Σ) σας διαβιβάζουμε αρχείο με τις οδηγίες για τη διδασκαλία των μαθημάτων της Ελληνικής Γλώσσας, της Ιστορίας, των Λατινικών και της Φιλοσοφίας Ημερησίου και Εσπερινού Γενικού Λυκείου για το σχολικό έτος 2020-2021.
Οι διδάσκοντες/ουσες να ενημερωθούν ενυπόγραφα.
Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΣΟΦΙΑ ΖΑΧΑΡΑΚΗ
ΥΛΗ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
(...)
Ιστορία Γ΄ Γενικού Λυκείου της Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών
Για τη διδασκαλία του μαθήματος θα αξιοποιηθεί το βιβλίο: Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας Γ΄ Γενικού Λυκείου της Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών και Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής.
Ως βασικές οδηγίες προτείνονται, παράλληλα με την ερμηνευτική προσέγγιση της ύλης και τη σε βάθος κατανόησή της, η συστηματική αξιοποίηση σωμάτων ιστορικών πηγών σε έντυπη ή ψηφιακή μορφή.
Προτείνεται να αξιοποιηθούν δύο (2) από τις έξι (6) διδακτικές ώρες εβδομαδιαίως αποκλειστικά στην επεξεργασία των ιστορικών πηγών.
Προτείνεται ακόμη, για την αξιολόγηση των μαθητών και των μαθητριών, συνδυασμός της ισχύουσας διαδικασίας αξιολόγησης με την παράλληλη επεξεργασία των ιστορικών πηγών, δίνοντας έμφαση στην εισαγωγή πρακτικών διερευνητικής μάθησης.
Επισημαίνεται ότι ο τρόπος αξιολόγησης των μαθητών και των μαθητριών στο πλαίσιο των Πανελληνίων Εξετάσεων δεν τροποποιείται.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες, παράλληλα με τη διδασκαλία ασκούνται στην επεξεργασία ιστορικών πληροφοριών που αντλούν από τα παραθέματα (τα αποσπάσματα κειμένων, τις εικόνες, τους πίνακες, τους χάρτες κ.ά.) του σχολικού εγχειριδίου ή από συμπληρωματικό υλικό, που παρέχει ο/η διδάσκων/-ουσα φωτοτυπημένο ή ψηφιοποιημένο και το οποίο λειτουργεί εν είδει ιστορικής πηγής.
Ο διδάσκων/-ουσα προτείνει κατά την κρίση του προς επεξεργασία και διερεύνηση παραθέματα-πηγές. Μπορεί να αντλήσει πηγές από τα Κριτήρια Αξιολόγησης του ΚΕΕ για την Ιστορία της Γ΄ Λυκείου, το υλικό του ΚΕΓ για τη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία (στους «Ψηφιακούς πόρους για την ελληνική γλώσσα», στην ενότητα «Ιστορία και Λογοτεχνία) και τα συμβατά με τη διδακτέα ύλη ψηφιακά Μαθησιακά Αντικείμενα του Φωτόδεντρου Ενδεικτικά, στις πηγές μπορεί να γίνεται η ακόλουθη επεξεργασία:
Κατανόηση του περιεχομένου. Αυτή επιτυγχάνεται με την κριτική προσέγγιση των πληροφοριών που παρέχουν τα κείμενα-πηγές. Οι μαθητές και οι μαθήτριες, δηλαδή, αναλύουν και κατανοούν το περιεχόμενό τους. Επισημαίνουν, εκτός από το κειμενικό είδος και τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκαν, και άλλα στοιχεία του περιεχομένου, όπως τον υποκειμενισμό του συγγραφέα, ενδεχόμενες παραποιήσεις της πραγματικότητας, που μπορεί να οφείλονται σε φανατισμό ή ιδεολογική προκατάληψη, την επιλεκτικότητα ή εσκεμμένη απόκρυψη πληροφοριών, τα ακούσια και εκούσια ψεύδη. Απώτερος στόχος είναι η επισήμανση και η ανάδειξη των πληροφοριών που παρέχουν οι πηγές. Χαρακτηριστικά ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν είναι τα ακόλουθα:
- Ποιο είναι το θέμα του κειμένου;
- Ποιες είναι οι απόψεις του συγγραφέα σχετικά με το θέμα;
- Για ποιο λόγο συντάχθηκε το κείμενο;
- Με ποια επιχειρήματα ή τεκμήρια ο συντάκτης του κειμένου στηρίζει τις απόψεις του;
- Προβάλλει κάποια γεγονότα και πρόσωπα ο συγγραφέας και κάποια άλλα αποσιωπά; και για ποιους λόγους;
Μπορούν να συνδυαστούν οι πληροφορίες της πηγής με τις γνώσεις που έχετε;
Ένταξη στα ιστορικά συμφραζόμενα. Αυτή επιτυγχάνεται με την ένταξη των πηγών στον χώρο και τον χρόνο, με την αναγνώριση της εποχής και του ιστορικού περίγυρου στο πλαίσιο του οποίου δημιουργήθηκαν. Τα τεκμήρια είναι αποσπασματικά και ξεκομμένα από την
εποχή τους, γι’ αυτό είναι απαραίτητο να ενταχθούν σε ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο για να αποκτήσουν υπόσταση. Έτσι δίνεται η δυνατότητα να συνδυαστούν οι πληροφορίες των πηγών με τις υπάρχουσες γνώσεις. Ενδεχόμενες ερωτήσεις είναι οι ακόλουθες:
- Πού και πότε συντάχθηκε το κείμενο;
- Ποιοι λόγοι συνέτειναν στη δημιουργία του;
- Οι πληροφορίες, που σας παρέχει το παράθεμα, είναι περισσότερες ή είναι πιο συγκεκριμένες από τις ιστορικές σας γνώσεις;
Διασταύρωση των πληροφοριών. Η «αλήθεια» των πληροφοριών που παρέχουν οι πηγές επικυρώνεται με τη σύγκρισή τους μέσω άλλων πηγών. Η ύπαρξη μίας μόνο πληροφορίας αποτελεί επισφαλές τεκμήριο για την ανάπλαση του παρελθόντος. Η διασταύρωση των πληροφοριών μιας πηγής αξιολογεί την εγκυρότητά της, την αξιοπιστία της ή και το αντίθετο.
Σπουδαιότητα των πηγών. Τελική επιδίωξη της αξιοποίησης των πηγών είναι η επισήμανση των ορίων τους, δηλαδή της σημασίας και του ενδιαφέροντος που έχουν οι παρεχόμενες απ’ αυτές πληροφορίες.
Η προαναφερόμενη μέθοδος προσέγγισης και αξιοποίησης των πηγών έχει ως τελικό στόχο τη σύνθεση έγκυρων πληροφοριών και κατ’ επέκταση την παραγωγή ουσιαστικού, ιστορικού λόγου.
Κύριο κριτήριο αξιολόγησης αποτελεί ο συνδυασμός των πληροφοριών που αντλούνται από τα παραθέματα-πηγές με τις γνώσεις που παρέχει το σχολικό εγχειρίδιο. Κατ' επέκταση οι μαθητές και οι μαθήτριες ασκούνται όχι στην απλή παράθεση των πληροφοριών των πηγών αλλά στον απαραίτητο συνδυασμό τους και στη σύνθεσή τους στο τελικό κείμενο της απάντησής τους.
Προτείνουμε για την επίτευξη των στόχων ο/η διδάσκων/-ουσα να επισημαίνει στους μαθητές και στις μαθήτριες τις απαραίτητες εισαγωγικές πληροφορίες για κάθε παράθεμα.
Να εντάσσει κάθε ιστορική πηγή σε στοιχειώδες ιστορικό πλαίσιο, να επισημαίνει βασικά γνωρίσματά της σε σχέση με τον χρόνο και τον τόπο παραγωγής της, το περιεχόμενό της αλλά και τον δημιουργό και τον σκοπό της δημιουργίας της. Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται μια κατηγοριοποίηση-αξιολόγηση της πηγής, η οποία βοηθάει στην περαιτέρω επεξεργασία της. Η παραπάνω δραστηριότητα επιτρέπει την άμεση συμμετοχή των μαθητών και των μαθητριών σε διαδικασίες διερεύνησης και οικοδόμησης της ιστορικής γνώσης, τους βοηθάει στην εξοικείωση της ιστορικής έρευνας, ωστόσο δεν αποτελεί κριτήριο αξιολόγησης, με βάση τον τρόπο αξιολόγησης.
Ενδεικτική διδακτική πρόταση
Διδακτική ενότητα:
Το κόμμα των Φιλελευθέρων (Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας Γ΄ Γενικού Λυκείου της Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών και Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής, έκδοση 2016, σσ. 89-92)
Περιεχόμενα διδακτικής ενότητας:
Οι εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910 και οι εκσυγχρονιστές. Το πολιτικό πρόγραμμα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Η άνοδος του Ελ. Βενιζέλου στην εξουσία και το έργο της Β΄ Αναθεωρητικής του 1911. Η οργάνωση του Βενιζελικού κόμματος.
Πορεία διδακτικής προσέγγισης της ενότητας
Α. Προετοιμασία της διδακτικής ενότητας
Διδακτικοί στόχοι της ενότητας
Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα πρέπει:
- να γνωρίσουν τους φορείς των νέων ιδεών
- να κατανοήσουν το πολιτικό πρόγραμμα του Ελ. Βενιζέλου
- να αξιολογήσουν το αναθεωρητικό και το νομοθετικό έργο της Βουλής του 1911
- να γνωρίσουν τις δομές οργάνωσης του κόμματος των Φιλελευθέρων.
Β. Διεξαγωγή του μαθήματος /Πραγματοποίηση της διδασκαλίας
Αφόρμηση: Οι μαθητές και οι μαθήτριες αναφέρουν τα γεγονότα που οδήγησαν στην ίδρυση του Στρατιωτικού Συνδέσμου και στην πολιτική κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά την ίδρυσή του.
α) Ερμηνευτική προσέγγιση της ενότητας με αφήγηση και κατευθυνόμενο διάλογο, μέσω των ακόλουθων ερωτήσεων:
- Ποιοι ήταν οι πολιτικοί φορείς των νέων ιδεών;
- Ποιο ήταν το πολιτικό νόημα του συνθήματος «ανόρθωσις»;
- Ποια κόμματα-παρατάξεις πήραν μέρος στις εκλογές και ποια ήταν τα αποτελέσματα των εκλογών;
- Να επισημάνετε τις συνθήκες εμφάνισης του Ελευθερίου Βενιζέλου στην πολιτική ζωή της χώρας, αξιοποιώντας κατάλληλα τα παραθέματα που σας δίνονται.
- Να αναλύσετε το πολιτικό πρόγραμμα του Ελ. Βενιζέλου, αξιοποιώντας τα παραθέματα που σας δίνονται.
- Κάτω από ποιες συνθήκες ο Ελ. Βενιζέλος ανέλαβε την πρωθυπουργία;
- Ποιες ήταν οι σημαντικότερες συνταγματικές τροποποιήσεις και ποιες οι νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που έγιναν στο πλαίσιο της Β΄ Αναθεωρητικής του 1911;
- Να προσδιορίσετε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κόμματος των Φιλελευθέρων.
β) Διαγραμματική παρουσίαση περιεχομένου παράλληλα με την ερμηνευτική προσέγγιση.
γ) Διερευνητική διαδικασία με την αξιοποίηση παραθεμάτων. Εκτός από το παράθεμα του βιβλίου (22, σσ. 89-90) αξιοποιούνται και τα ακόλουθα, πρόσθετα παραθέματα-πηγές.
Επειδή τα παραθέματα επικεντρώνονται στην άφιξη του Ελευθερίου Βενιζέλου στην Αθήνα και στην ομιλία που εκφώνησε στο Σύνταγμα, δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές και τις μαθήτριες να προσεγγίσουν το ίδιο θέμα από διαφορετικές οπτικές.
δ) Πίνακας με έννοιες-κλειδιά: ανόρθωσις - Κοινωνιολογική Εταιρεία - εκσυγχρονιστές - αναθεώρηση συντάγματος - Λέσχη Φιλελευθέρων.
Πρόσθετα παραθέματα
Κείμενο Α
Ο Κρης πολιτικός, ο οποίος εκλέχτηκε χωρίς να συμμετέχει στον προεκλογικό αγώνα, παραιτήθηκε στις 30 Αυγούστου από το αξίωμα του πρωθυπουργού της αυτόνομης Κρήτης και έξι ημέρες αργότερα έφτασε στον Πειραιά. Από το μπαλκόνι του «Grand Hôtel» στην Πλατεία Συντάγματος εκφώνησε στις 5 Σεπτεμβρίου την πασίγνωστη εκείνη προγραμματική ομιλία με την οποία παρουσιάστηκε ως «σημαιοφόρος νέων πολιτικών ιδεών» και όχι ως αρχηγός ενός νέου κόμματος -μόνο στη βουλή θα ιδρυόταν το κόμμα της ανανέωσης, όταν θα βρισκόταν μαζί με ομοφρονούντες.
G. Hering, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936, τόμ. Β΄, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2004, σ. 780
Κείμενο Β
Το διαφαινόμενο νέο αδιέξοδο έλυσε και πάλι ο Βενιζέλος, που ήρθε οριστικά στην Αθήνα στις 5 Σεπτεμβρίου. Την ίδια ημέρα εκφώνησε τον πρώτο του πολιτικό λόγο στην Ελλάδα, από εξώστη στην πλατεία Συντάγματος. Κατεξοχήν ιστορική στιγμή υπήρξε η αντιπαράθεσή του με μερίδα του συγκεντρωμένου πλήθους που φώναζε «Συντακτική!». Σώπασαν τελικά, όταν ο Βενιζέλος για τρίτη φορά επέμεινε ότι είχε προτείνει (τον Ιανουάριο) τη σύγκληση Αναθεωρητικής Βουλής. Στη συνέχεια αρνήθηκε ότι ήταν αντιδυναστικός.
Γ. Θ. Μαυρογορδάτος, Ο Εθνικός Διχασμός 1915, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2015, σσ. 27-28
Αντικαταστάθηκε η Αρ.Πρωτ.203098/Δ2/20-12-2019/ΥΠΑΙΘ
Αντικαταστάθηκε η Αρ.Πρωτ.144089/Δ2/17-09-2019/ΥΠΑΙΘ