ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α' Λυκείου (Οδηγίες για Εικαστικά, Στοιχεία Θεατρολογίας, Μουσική

Α΄ Επίπεδο: Έκφραση-Δημιουργία

Προσδοκώμενα αποτελέσματα/ στόχοι

Μέθοδος-Θέματα

Δραστηριότητες

1. Να μπορεί ο/η μαθητής/τρια

να εκφράζεται μέσα από το σώμα του/της,

να εξερευνά την κίνηση μέσα στο χώρο,

να προσαρμόζει το σώμα του/της στις εκάστοτε συνθήκες.

Να συνειδητοποιήσει τη σημασία της αναπνοής για τη στήριξη του σώματος.

Να ενεργοποιεί όλα τα αντηχεία της φωνής - να μάθει βασικές αρχές της αγωγής του λόγου (ανάπτυξη φωνητικών δυνατοτήτων).

Να επικοινωνεί με τους άλλους και να αντιλαμβάνεται την έννοια της ομάδας (συντονισμός κινήσεων, επικοινωνία σωμάτων στο χώρο, εμπιστοσύνη).

2 δίωρα

Ενεργοποίηση και εξερεύνηση σώματος και φωνής

Παρατήρηση

Αυτοσυγκέντρωση

Αγωγή του λόγου

Επικοινωνία με τους άλλους

Ασκήσεις με βάδισμα, ελαφρύ τρέξιμο(διαφορετικοί τύποι βαδίσματος/τρέξιμο, σταμάτημα σε κύκλο)

Ένταση/ χαλάρωση

Ισορροπία

Ασκήσεις αναπνοής - Εξερεύνηση αντηχείων φωνής – Άρθρωση

Παρατήρηση/ Μνημοτεχνική:
Παρατηρώ έναν/μία συμμαθητή/τρια μου και στη συνέχεια περιγράφω την εξωτερική του/της εμφάνιση με κλειστά μάτια.

Χρήση αποσπασμάτων από τις «Ασκήσεις Ύφους» Ρ. Κενώ
(http://eclass.sch.gr/modules/document/file.php/EL335156/Queneau_Raymond_%CE%91%CF%83%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82_%CF%8D%CF%86%CE%BF%CF%85%CF%82%20(1).pdf)

Ενδεικτικά αναφέρονται: σελ.7, 14, 18, 20, 21, 29, 30, 35, 40, 45, 46, 47, 49, 50, 52, 60, 81, 94, 107

2. Να μπορεί να δρα προσαρμόζοντας τη συμπεριφορά του/της - με τη δύναμη της φαντασίας - και αντιδρώντας σε δοσμένες συνθήκες.

Να συνεργάζεται αρμονικά με την ομάδα.

1 δίωρο

Αυτοσχεδιασμός

απλός και σύνθετος, ατομικός και ομαδικός.

Ένας/μία μαθητής/τρια μπαίνει στο χώρο δράσης και μας δείχνει με τη συμπεριφορά του/της, δηλαδή τις κινήσεις και τις εκφράσεις του/της, σε ποιον χώρο βρίσκεται (κινηματογράφος, βιβλιοθήκη, καφετέρια)

Ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να συνεχιστεί με κάποιον άλλον μαθητή/τρια, που έχοντας καταλάβει τι κάνει ο συμμαθητής/τρια του έρχεται και συμμετέχει στη δράση.

Οι μαθητές/τριες που παριστάνουν πρέπει να έχουν μεγάλη αυτοσυγκέντρωση και απόλυτο συντονισμό στις ενέργειές τους.

3. Να μπορεί ο /η μαθητής/τρια

να εκφράζεται μέσα από τους κώδικες του θεάτρου προφορικά και γραπτά, σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο.

Να ασκηθούν οι μαθητές/τριες στο να «ακούνε» ο ένας τον άλλον αναπτύσσοντας σχέσεις μέσα στο χώρο δράσης.

Να ευαισθητοποιηθούν μέσα από το θέατρο σε θέματα διαφορετικότητας/ κοινωνικής ισότητας, ώστε να συνυπάρξουν αρμονικά στο σχολικό περιβάλλον

2 δίωρα

Αυτοσχεδιασμός- Σκηνική πράξη:

φαντασία

αυτοσυγκέντρωση

προσοχή

δράση αντίδραση

διάλογος- σκηνικές σχέσεις

σκηνικός χώρος

σκηνικά αντικείμενα

δραματικός/ σκηνικός χρόνος

Διαπολιτισμικότητα

Γραπτός

α. Όλοι οι μαθητές/τριες κάθονται σε κύκλο.

Στο κέντρο βάζουμε ένα αντικείμενο ή ένα αξεσουάρ, π.χ. ένα ζευγάρι παπούτσια ή μία εσάρπα. Ένας/μία μαθητής/τρια θα το πάρει και θα αυτοσχεδιάσει, δίνοντάς του φανταστικές ιδιότητες και διαφορετική χρήση.

Ένα άλλο παιδί θα προτείνει τη δική του εκδοχή-ιστορία.

Ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να εξελιχθεί και να γίνει ομαδικός.

β. Ένα παιδί βάζει τη λευκή ουδέτερη μάσκα και εκτελεί μια δράση, π.χ. μπαίνει στη θάλασσα, περπατά στην άμμο.

γ. Παίζουμε με τις «διαφορές» μας.

Πρόκειται να οργανώσουμε ένα δρώμενο πάνω στις παραδόσεις .

Χωριζόμαστε σε διαφορετικές ομάδες, ανάλογα με τον τόπο καταγωγής μας (αυτός είναι όρος αυτοσχεδιασμού και όχι απαραίτητα πραγματικό στοιχείο).

Έτσι μια ομάδα θα συγκεντρώσει σκηνικά αντικείμενα και στοιχεία ενδυμασίας/ αξεσουάρ σχετικά με τοπικά έθιμα νησιών.

Μια δεύτερη ομάδα θα αντιπροσωπεύει τα έθιμα της ηπειρωτικής χώρας.

Μια άλλη ομάδα θα συγκεντρώσει νέους/νέες με ξένη καταγωγή ( π.χ. από γειτονικές χώρες με κοινά έθιμα).

Στη συνέχεια ανά ομάδα συζητάμε τις συνθήκες του δρώμενου που θα παραστήσουμε (χώρος/αντικείμενα, χρόνος, συμβάντα, πρόσωπα/ δράση, διάλογος/σχέσεις.)

4. Να διακρίνει το αφηγηματικό από το δραματικό κείμενο

2 δίωρα

Δραματουργία
Σκηνική διερεύνηση

-Το δράμα ως λογοτεχνικό είδος

- Το δράμα ως θεατρικό κείμενο με προορισμό την παράσταση

-Ανίχνευση του δραματικού από το κείμενο στη σκηνή

-Λόγος και Συμπεριφορά

Δραματοποίηση:

α. Διάκριση του αφηγηματικού από το δραματικό κείμενο/ αναγνώσεις κειμένων

Ανάλυση δραματικού κειμένου (μορφολογικά στοιχεία/ δράση-σύγκρουση προσώπων):
«Μονόλογος ευαισθήτου» Εμ. Ροϊδη (Κείμενα Ν.Ε. Λογοτεχνίας Α’ Λυκείου «Ο Ζητιάνος» του Α. Καρκαβίτσα ως αφηγηματικό κείμενο με δραματικό χαρακτήρα: Ανάγνωση χαρακτηριστικών αποσπασμάτων (http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=461&author_id=101) και προσπάθεια σκιαγράφησης των κινήτρων, στόχων, των φόβων των χαρακτήρων του μυθιστορήματος καθώς και των πεποιθήσεων και των δοξασιών της συγκεκριμένης εποχής.

β. Επαλήθευση δράσης στον σκηνικό χώρο:

Αυτοσχεδιασμός πάνω στη δημιουργία σκηνικού χώρου στις Παραλογές «Του νεκρού αδερφού» και «Της νύφης που κακοπάθησε» από τα Κείμενα Νεολληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου

Αυτοσχεδιάζουμε πάνω στον ρόλο του «δαιμόνιου», του Πουκ («Όνειρο…» Σαίξπηρ).

Επαληθεύουμε τον χώρο δράσης σε ένα απόσπασμα «Ερωτόκριτου» από τα Κείμενα νεολ. Λογοτ. Α΄ Λυκείου.

5. Περνώντας από το κείμενο στη σκηνή να κατανοεί και να εμβαθύνει τις έννοιες:
δράση-σύγκρουση-χαρακτήρας και τα μορφολογικά στοιχεία δράματος (διάλογος, πλοκή, πρόσωπα, δραματική κατάσταση, χώρος, χρόνος).

2 δίωρα

Δημιουργική Ανάγνωση και Γραφή

Παρακολούθηση παράστασης

Δραματοποιημένης αφήγησης

Εργαστήρι Γραφής

Επιλέγουμε ένα απόσπασμα από τον «Δον Κιχώτη», (Κείμενα Νεοελ. Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου) και αφού εντοπίσουμε τα δραματικά στοιχεία (και τις συγκρούσεις), το μετατρέπουμε σε δραματικό κείμενο, με διαλόγους, σκηνικές οδηγίες, αφηγητή, ανάλογα με το ύφος που θέλουμε να δώσουμε.

Έχοντας επισημάνει τα δραματικά στοιχεία ένα από τα ακόλουθα κείμενα «Ζητιάνος», «Του νεκρού αδελφού», «Οι Μοιραίοι», μπορούμε να μεταγράψουμε το αφηγηματικό/ ποιητικό κείμενο σε δραματικό κείμενο κάνοντας χρήση και μονολόγου (εσωτερική σύγκρουση ηρώων).

Οι μαθητές παρακολουθούν αποσπάσματα από το αρχείο της ΕΡΤ της τηλεοπτικής μεταφοράς του έργου του Καρκαβίτσα (σενάριο Γιώργος Μυλωνάς, σκηνοθεσία Μάριος Ρετσίλας) (http://archive.ert.gr/?s=%CE%B6%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82), ακούν τη μελοποίηση των «Μοιραίων» από τον Μίκη Θεοδωράκη.

6. Να χρησιμοποιεί τον θεατρικό κώδικα και τη σκηνική πράξη ως εργαλείο για την κατανόηση και την εμβάθυνση των μαθημάτων του σχολείου.

1 δίωρο

Διαθεματικότητα

Θέατρο και Επιστήμη

α. Οι μαθητές/τριες δημιουργούν ένα αυτοσχέδιο σενάριο επιστημονικής φαντασίας για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αντλώντας πληροφορίες από το βιβλίο Βιολογίας, και (αφού το αναδείξουν δραματικά) το παρουσιάζουν στη σκηνή. Εναλλακτικά, μπορούν να παρουσιάσουν αποσπάσματα από τα θεατρικά έργα « Εχθροί εξ αίματος» και «Βιολογικός μετανάστης» του Αρκά.

β. Ασκήσεις ισορροπίας με διαδοχική ελάττωση των σημείων στήριξης π.χ. πόδια, χέρια και σταδιακή μείωση ώσπου να μείνει ο ασκούμενος στο ένα πόδι μόνο. Η άσκηση μπορεί να γίνει με ένα ζευγάρι και η ελάττωση σημείων στήριξης του ενός να προκαλεί την αντίδραση στον άλλο.

7. Να αντιλαμβάνεται τις ιδιαιτερότητες του θεάτρου σε σχέση με άλλες μορφές θεάματος και παραστατικών τεχνών.

2 δίωρα

(Θα χρησιμοποιηθούν και ώρες άλλων μαθημάτων Καλλιτεχνικής Παιδείας π.χ. Μουσική).

Πολύτεχνα δρώμενα στο σχολείο:

εγκατάσταση

performance

μουσικό θέατρο

χοροθέατρο

θέατρο σκιών

θέατρο με χρήση Οπτικοακουστικών μέσων (κιν/φος, video κ.α)

Θεατρικό αναλόγιο με κείμενα για τη Σμύρνη και μουσική επένδυση

Παρακολούθηση διαφόρων μορφών θεάματος.

α. Δράσεις με σύμπραξη διαφόρων τεχνών (γιορτές, εκδηλώσεις).

Δημιουργία μουσικοθεατρικής παράστασης γύρω από το Καρναβάλι

Χοροθέαμα με ταυτόχρονη αφήγηση με θέμα τη ζωή στη Σμύρνη πριν από το 1922. Είναι δυνατό να γίνεται παράλληλα έκθεση φωτογραφίας και άλλων ντοκουμέντων με σχετικό υλικό.

β. Επισκέψεις σε θέατρα, αρχαία και σύγχρονα, πολυχώρους κ.ά.

Οι μαθητές/τριες μπορούν να δουν θεατρική παράσταση με σχετικό θέμα (εφόσον παίζεται)

 Β΄ Επίπεδο: Καλλιτεχνική Δημιουργία-Θεατρική Παράσταση

Προσδοκώμενα αποτελέσματα/στόχος

Μέθοδος- Θέματα

Δραστηριότητες

1.Να κατανοούν τους κώδικες του θεάτρου και να μπορούν να τους αξιοποιούν ως καλλιτέχνες δημιουργοί και ως θεατές.

2 δίωρα
(για επισκέψεις χρήση
εξωσχολικού χρόνου)

Παρακολούθηση θεατρικής παράστασης /Προετοιμασία στην τάξη.

Ανάλυση όρων:
ρεπερτόριο,
κριτική θεάτρου

Κριτική προσέγγιση της σκηνοθεσίας
- Αξιολόγηση παράστασης

α. Προετοιμασία επίσκεψης σε θέατρο: συζήτηση για το θεατρικό έργο και την παράσταση

β. Επίσκεψη στο Θέατρο-παράσταση-συζήτηση με συντελεστές

γ. Συζήτηση στην τάξη για το έργο που είδαν, την εποχή, και αν η σκηνοθεσία ανέδειξε τα δραματικά στοιχεία του έργου.

δ. Ανταλλαγή απόψεων για τη σκηνική κάλυψη του έργου: ντεκόρ, κουστούμια, μουσική, φωτισμός

ε. Συγγραφή θεατρικής κριτικής σε δημοσιεύσιμη μορφή

2. Να διακρίνουν το είδος θεατρικών έργων (τραγωδία, κωμωδία, δράμα),
την αισθητική τους (ρεαλισμός, ρομαντισμός, κλασικισμός),
τη θέση τους στην ιστορία του θεάτρου (αρχαίο δράμα, commedia dell arte, ελισαβετιανό θέατρο, Κρητικό θέατρο, Γαλλικό θέατρο 17ου αι., θέατρο 19ου αι., αστικό δράμα, θέατρο Μεσοπολέμου, σύγχρονο θέατρο)

3 δίωρα
(και χρήση εξωσχολικού χρόνου)

Ιστορία και Θεωρία Θεάτρου

Δραματουργία

Παρακολούθηση παράστασης στο Θέατρο

Μελέτη- τοποθέτηση του έργου
(Δραματουργική-Ιστορική-Αισθητική)

1. Ανάγνωση-Μελέτη θεατρικών έργων:
«Αντιγόνη»,
«Βασιλιάς Ληρ»,
«Φιλάργυρος»,
«Ματωμένος γάμος»,
«Ο Γλάρος»,
«Περιμένοντας τον Γκοντό» κ.ά.

2. Να φανεί μέσα από το κείμενο ή στρατηγική της πληροφορίας/πλοκή, π.χ Βασιλιάς Ληρ.

3. Άσκηση αφήγησης μύθου δραματικού κειμένου, π.χ. Μπέκετ, η γλώσσα της σιωπής στο θέατρο, Μαρσέλ Μαρσό παντομίμα.

4. Άσκηση-Αυτοσχεδιασμός «χαμένο αντικείμενο» πάνω στο «Φιλάργυρο» του Μολιέρου:
έχουμε χάσει κάτι πολύτιμο και ψάχνουμε με αγωνία σ’ όλο το χώρο για να το βρούμε.
Πώς κινούμαστε, ποιες ενέργειες κάνουμε, πώς αντιδράμε αν το βρούμε ή αν όχι.

5. Παρακολούθηση παράστασης έργου του Μολιέρου

6. Συζήτηση στην τάξη για το είδος θεατρικού έργου, την αισθητική του, τη θέση του στην ιστορία (π.χ. «Αντιγόνη», αρχαίο δράμα-τραγωδία).

Μ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται Ανατροφοδότηση όσων μάθαμε.

Οι μαθητές μπορούν να δουν και την κινηματογραφημένη εκδοχή του Μολιέρου από την Αριάν Μνούσκιν (Θέατρο του Ήλιου)

3. Να επιλέγουν ένα θεατρικό έργο με τα κριτήρια που έχουν διαμορφώσει.

Να δημιουργούν ένα δικό τους θεατρικό κείμενο.

2 δίωρα

Δραματουργία

Δραματουργική ανάλυση

Δραματική σύνθεση

Μελέτη για τη σκηνοθεσία και τη σκηνική παρουσίαση του επιλεγμένου έργου.

Αντίστοιχη έρευνα για δικό τους δραματικό κείμενο.

4. -Να κατανοούν την έννοια του ρόλου

- Να μπορούν να ζωντανέψουν τους χαρακτήρες θεατρικού έργου

3 δίωρα

α. Μελέτη συμπεριφοράς προσώπων ενός έργου με βάση τις δοσμένες συνθήκες:
-ποιος είναι
- τι κάνει;
-ο στόχος του

β. Ο ρόλος και η σκηνική συμπεριφορά π.χ. ο ρόλος στην commedia dell arte

α. Αυτοσχεδιασμοί μαθητών/τριων για ρόλο που υπάρχει σε ένα έργο.
Συζήτηση με μαθητές/τριες πάνω στις διαφορές συμπεριφορών κάθε ρόλου.

β. Αυτοσχεδιασμός με μάσκες της commedia dell’arte

γ. Οι μαθητές/τριες μπορούν να δουν θεατρική παράσταση του έργου τους αν παίζεται στο θέατρο ή την κινηματογραφική εκδοχή του έργου.

δ. Γράφουμε σε τετράδιο αναπαριστώντας στοιχεία που συνθέτουν ένα δραματικό πρόσωπο: λέξεις, παύσεις, χειρονομίες, μεταμφίεση κ.ά.

Ανατροφοδότηση:
συζητάμε σε κύκλο και επιβεβαιώνουμε ερωτήματα σχετικά με ρόλους: πληροφορίες που βρήκαμε (τύπος ή χαρακτήρας), αν η εποχή του αναδύθηκε μέσα από την ερμηνεία του ρόλου (π.χ. ένα ιστορικό πρόσωπο).

5. α. Να κατανοούν τα σκηνικά στοιχεία της παράστασης ως θεατές.

β. Να μπορούν να δημιουργήσουν το σκηνικό περιβάλλον ενός έργου στην πορεία της θεατρικής παράστασης:
σκηνικό- κοστούμι- ήχος, μουσική -φωτισμός.

γ. Εξοικείωση του μαθητή με τα επαγγέλματα του θεάτρου:
Συγγραφέας
Ηθοποιός
Σκηνοθέτης
Σκηνογράφος
Ενδυματολόγος
Μουσικός
Φωτιστής

4 δίωρα

α. Μελέτη σκηνογραφίας:
- Εικαστικές συνθέσεις
- Ρεαλιστικό σκηνικό
- Αφαιρετικές συμβολικές συνθέσεις
- Η «άδεια σκηνή»

β. Μελέτη ενδυματολογίας

γ. Διερεύνηση ήχου και μουσικών επιλογών παράστασης

δ. Μελέτη δυνατοτήτων φωτισμού

α. Γνωριμία με τον σκηνογράφο Χ/ Εργαστήρι στο σχολείο

β. Επίσκεψη σε Μουσείο ή Πινακοθήκη (Εικαστικά) / στο Μουσείο Θεάτρου (μακέτες σκηνικών, κοστούμια)/ στο Εθνικό Θέατρο

γ. Μουσικό εργαστήρι-διερεύνηση ηχητικού περιβάλλοντος στη Χ παράσταση - γνωριμία με μουσικό Θέατρο

δ. Οι μαθητές/τριες επισκέπτονται το Εθνικό Θέατρο (εναλλακτικά ένα άλλο μικρό Θέατρο), γνωρίζουν τον φωτιστή και εξοικειώνονται με τον φωτισμό θεάτρου και σκηνής.

Ε. Συζήτηση για το σκηνικό περιβάλλον στην παράσταση που είδαν (Αναστοχασμός)

6. Να μπορεί να συνδυάσει σκηνικά το θέατρο με άλλες σύγχρονες μορφές θεάματος και άλλες τέχνες και να δημιουργεί σύνθετα και πολύμορφα θεάματα με την αξιοποίηση των στοιχείων της σκηνογραφίας, της μουσικής/ήχου και του φωτισμού.

2 δίωρα

Δημιουργία σύνθετου θεάματος με τη σύμπραξη πολλών τεχνών (Εικαστικά-Θέατρο- Μουσική)

Επίσκεψη σε Μουσικό θέατρο ή Πολυχώρο/Περφόρμανς

Επίσκεψη σε Μουσείο ή Πινακοθήκη

α. Οι μαθητές/τριες ανά ομάδες αξιοποιώντας τις προϋπάρχουσες γνώσεις και εμπειρίες τους δημιουργούν ένα πολύτεχνο θέαμα σε πολιτιστική εκδήλωση του σχολείου.

β. Παρακολούθηση πολυθεάματος έξω από το σχολείο

γ. Οι μαθητές/τριες επισκέπτονται ένα Μουσείο (π.χ. το μουσείο Μπενάκη), παρατηρώντας έναν πίνακα π.χ. του Θεοτοκόπουλου μπορούν να εμπνευστούν μία κινησιολογική αφήγηση, να την επενδύσουν με μουσική μπαρόκ και να την αναδείξουν σκηνικά ερευνώντας και άλλα στοιχεία της εποχής του ζωγράφου.

Γ΄ Επίπεδο: Θέατρο και Κοινωνία

Προσδοκώμενα αποτελέσματα/στόχος

Μέθοδος-Θέματα

Δραστηριότητες

1. Η κατανόηση πρωτοποριακών μορφών θεάτρου
Ο/η μαθητής/τρια ως «δρων» θεατής: π.χ. «θέατρο αγοράς».

1 δίωρο

Η συμμετοχή του/της μαθητή/τριας στα σύγχρονα θεατρικά δρώμενα στο κοινωνικό περιβάλλον του/της

Η θεατρική ομάδα των μαθητών/τριων παρεμβαίνει σε μία σύγχρονη παράσταση τραγωδίας πολιτιστικού φορέα (π.χ. Δημοτικού Θεάτρου).

Η παρέμβαση μπορεί να γίνει με τη χρήση του Drama (Forum theatre/ Ritual/Role on the wall)

2. Κοινωνιολογία του θεάτρου

Θέατρο και Ανθρωπολογία

Διαπολιτισμικά προγράμματα

Σχολείο και Κοινωνία

2 δίωρα

Η πρόσληψη του θεάματος από την τοπική κοινότητα.

Συνείδηση από τον μαθητή/τρια των κοινωνικών προεκτάσεων του θεάτρου.

Κατανόηση άλλων πολιτισμών και άλλων παραδόσεων τέχνης μέσω του θεάτρου.

Συμμετοχή σε σχετικά ερευνητικά προγράμματα, πολιτιστικά κ.ά.

Θεατρικές προτάσεις μαθητών/τριων πάνω σε κοινωνικό θέμα, π.χ. Η εξουσία- σχέσεις πολιτών

Εργαστήρι στην «Αντιγόνη» Σοφοκλή: πολίτης και πόλη- Άσκηση σε μία στιχομυθία (στίχοι 441 κ.ε.)
http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?m=1&t=561) όπου οι σχέσεις δυνάμεων.

Αφού διαβάσουμε ένα ρεπορτάζ πάνω στον ρατσισμό, κάνουμε ασκήσεις προσομοίωσης.

Συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του Νέου Σχολείου, π.χ. πρόληψη σχολικού εκφοβισμού με διαμεσολάβηση μαθητών/τριων:
οι μαθητές/τριες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία του drama για να επιλύσουν ένα πρόβλημα bullying που παρουσιάστηκε στο σχολείο τους.

Συνεργασία με άλλα σχολεία Έρευνα στο κοινωνικό περιβάλλον:
-Συνεντεύξεις μαθητών/τριων
- Συμπλήρωση ερωτηματολογίων/ Φύλλα εργασίας και
- Εκπόνηση project (βλ. Οδηγό Εκπαιδευτικού, Σχέδιο εργασίας για «Αντιγόνη» και το «Το θέατρο και η πόλη»)

Εργαστήρι μαθητών/τριων με φύλλα εργασίας:
- οι μαθητές βλέπουν στα φύλλα φωτογραφίες ηθοποιών και χορευτών διαφορετικών πολιτιστικών παραδόσεων και εποχών (τύπος της Commedia, ηθοποιός όπερας Πεκίνου, Γάλλος μίμος 20ου αι., ηθοποιός σημ. σωματικού θεάτρου, ηθοποιός/χορευτής από μπαλινέζικο θέατρο κ.ά.).
Μετά, σχολιάζουν τις στάσεις του σώματος, την ισορροπία, τις εκφράσεις του προσώπου/ ματιών των καλλιτεχνών: τι εκφράζουν, πόσο ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις κάποιου ρόλου κ.ά.
(βλ. Οδηγός Εκπαιδευτικού)

1. (Περιεχόμενο - Διαχείριση και ενδεικτικός προγραμματισμός

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΕΣ (ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ) ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ

2.ΕΞΠΡΕΣΣΙΟΝΙΣΜΟΣ

3. ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ

Από το Κεφάλαιο 2 να εξηγηθεί η συνεισφορά των Σένμπεργκ, Μπεργκ και Βέμπερν (Δεύτερη Σχολή της Βιέννης) ως σημαντικών συνθετών της λόγιας μουσικής του 20ου αι. Θα μπορούσε να συνδεθεί η Δεύτερη με την Πρώτη Σχολή της Βιέννης (Χάυντν, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σούμπερτ) και να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στην περίπτωση του Νίκου Σκαλκώτα, μαθητή του Σένμπεργκ και εξέχοντα συνθέτη της σύγχρονης ελληνικής λόγιας μουσικής. Από το Κεφάλαιο 3 να διδαχτεί κανονικά μόνο η υποενότητα Νεοκλασικισμός (σ. 17-18), και περιληπτικά οι συνθέτες της Ρωσίας, Τσεχοσλοβακίας και Γερμανίας. Να τονιστεί ότι οι Μπάρτοκ και Κοντάι μελέτησαν τη δημοτική μουσική των Βαλκανίων και η μουσική τους επηρεάστηκε από αυτήν. [Γενικότερα, θέλουμε να υπογραμμίσουμε ότι στην ιστορία της δυτικής μουσικής πορεύονται παράλληλα ένα ρεύμα λόγιας και ένα ρεύμα λαϊκής μουσικής παράδοσης που μεταξύ τους αλληλοδανείζονται μελωδικά και ρυθμικά πρότυπα. Ειδικότερα η λαϊκή τροφοδοτεί τη λόγια μουσική με αμεσότητα, ζωντάνια και σωματικότητα στο ρυθμό.] Επίσης, στο τέλος της δεύτερης διδακτικής ώρας να αναφερθεί η περίπτωση του Ορφ, αλλά να τονιστεί ότι πέραν του συνθετικού του έργου είναι γνωστός για το ομώνυμο μουσικοπαιδαγωγικό σύστημα που δημιούργησε και, αμέσως μετά, να διδαχτεί αναλυτικά το ένθετο (στη σ. 21) κείμενο για τα Μουσικοπαιδαγωγικά συστήματα.

Να ακούσουν οι μαθητές/τριες μες στην τάξη αποσπάσματα από τους κυριότερους συνθέτες/τριες στους οποίους θα γίνει αναφορά, δηλαδή από τους Σένμπεργκ, Μπάρτοκ, Κοντάι και Ορφ.

5. Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ

Να διδαχτούν μόνο οι υποενότητες Δεκαετία 1970 και Δεκαετία 1980 (σ. 39-44).

6. ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Ο διδάσκων/ουσα να προβάλει στην τάξη αποσπάσματα από παλιές ξένες ταινίες που αναφέρονται και στο σχολικό βιβλίο, ώστε να διδάξει όσα αναφέρονται στις σελίδες του για τη λειτουργία της μουσικής ως προς τις εικόνες, τη δράση και την “ατμόσφαιρα” του φιλμ, αλλά και για την εξέλιξη του ρόλου της μουσικής στις ταινίες, από την εμφάνιση του κινηματογράφου έως σήμερα.

Ειδική αναφορά μπορεί να γίνει στη μουσική τεχνολογία, τα πρόσφατα επιτεύγματά της, καθώς και τη χρήση της στη μουσική για φιλμ.

7. ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

Ο διδάσκων/ουσα, αφού κάνει την παρουσίαση των βασικών σημείων και του σκεπτικού του κεφαλαίου όπως αυτά και αυτό αποτυπώνονται στη σχετική σελίδα του βιβλίου, να κάνει το εξής: Να εξηγήσει στους μαθητές τον ρόλο που παίζει αφενός ο “χώρος” εντός του οποίου

(i) υφίσταται επικοινωνιακά η μουσική και τα μουσικά έργα (βλ. τους κλειστούς και τους υπαίθριους συναυλιακούς χώρους ή χώρους εργασίας) και

(ii) υφίσταται μια πραγματική και ζωντανή σχέση του κοινού με το μουσικό έργο και τους μουσικούς, και, αφετέρου το “πλαίσιο” του τεχνολογικού μέσου επικοινωνίας μέσω του οποίου προβάλλεται/επικοινωνεί κάθε μουσικό έργο (βλ. κυρίως τηλεόραση, διαδίκτυο και ραδιόφωνο) και μέσω του οποίου η επικοινωνία του κοινού με το μουσικό έργο και τους μουσικούς, είναι έμμεση και διαμεσολαβημένη. Να επισημάνει βέβαια ο διδάσκων/ουσα ότι, όπως αναφέρει και το σχολικό βιβλίο, ενώ οι προαναφερόμενοι “χώροι” υφίστανται ανέκαθεν, το “πλαίσιο” των ΜΜΕ εμφανίστηκε στην εξέλιξη του χρόνου.

Κατόπιν, να προβληματιστούν μέσω σχετικής συζήτησης και ανάλυσης που θα γίνει μέσα στην τάξη, για τον τρόπο με τον οποίο επιδρά η ιδιαίτερος τρόπος επικοινωνίας κάθε ΜΜΕ –ραδιόφωνο, τηλεόραση– στο πώς προσλαμβάνουμε μέσω αυτού του ΜΜΕ τα μουσικά έργα και τα τραγούδια. Διότι, τελικά, αυτός ο τρόπος διαμορφώνει βαθμιαία αλλά ασυνείδητα, και τα αισθητικά μας κριτήρια για το τι είναι “καλό” και “κακό” από ένα μουσικό έργο και κυρίως από ένα τραγούδι (βλ. π.χ. το ότι ασυνείδητα θεωρούμε καλό ένα τραγούδι επειδή έχει ένα εντυπωσιακό βίντεο κλιπ). Τέλος, να συζητηθεί στην τάξη ο ρόλος των βίντεο κλιπ στον τρόπο παραγωγής και προώθησης των τραγουδιών (ο οποίος δυσκολεύει δισκογραφικά όσους καλλιτέχνες δεν φαίνονται ωραίοι ή ελκυστικοί στον τηλεοπτικό φακό), αλλά και στο να επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το περιεχόμενο και την ποιότητα κάθε τραγουδιού που “μαθαίνουμε” μέσω του βίντεο κλιπ του.

Το μάθημα μπορεί να ολοκληρωθεί αν το κρίνει σκόπιμο ο διδάσκων/ουσα, με την εξής δραστηριότητα: Μία 5μελής ομάδα μαθητών επιχειρηματολογεί υπέρ του ρόλου που παίζει στη μουσική επικοινωνία η τηλεόραση, το διαδίκτυο και τα βίντεο κλιπ, μια άλλη 2μελής επιχειρηματολογεί υπέρ του ρόλου που παίζουν στη μουσική επικοινωνία οι συναυλιακοί χώροι και μία τρίτη 3μελής επιχειρηματολογεί υπέρ του ρόλου που παίζουν στη μουσική επικοινωνία τα ηχητικά τεχνολογικά μέσα επικοινωνίας, όπως το ραδιόφωνο και το cd player. Στο τέλος, πρέπει οι μαθητές/τριες της τάξης που δεν μετείχαν σε καμία από τις ομάδες αυτές, να πουν ποια από τις τρεις ομάδες τις έπεισε περισσότερο και γιατί.

8. Η ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ

Με αφορμή τη διδασκαλία του Κεφαλαίου 8, να συζητήσει ο διδάσκων/ουσα στην τάξη τα αρνητικά και τα θετικά στοιχεία από τη δυνατότητα που προσφέρει το διαδίκτυο να βρίσκει και να ακούει όποιος θέλει οποιοδήποτε μουσικό έργο, χωρίς μάλιστα να χρειάζεται να πληρώσει τίποτα. Να αναφερθεί το θέμα (α) της όχι άρτιας ηχητικής ποιότητας που έχουν τα μουσικά έργα που αντλούνται ψηφιακά και, κυρίως, (β) της λεγόμενης πειρατείας, (β) των πνευματικών και (γ) των συγγενικών δικαιωμάτων των δημιουργών τους, αλλά και (δ) της κατοχύρωσης αυτών των δικαιωμάτων (βλ. στη wikipedia, http://www.aepi.gr/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=57&Itemid=94 και http://www.opi.gr/index.php/genikes-plirofories-pi/synithi-erotimata) και τον αρνητικό ρόλο που παίζει η χρήση του διαδικτύου ως προς αυτά. Είναι χρήσιμο να αναθέσει ο διδάσκων/ουσα σε κάποιους μαθητές/τριες να κάνουν σχετική έρευνα στο διαδίκτυο για να βρουν και να παρουσιάσουν όλα τα στοιχεία που αφορούν αυτά τα ζητήματα, στην τάξη.

Η δραστηριότητα είναι σκόπιμο να ολοκληρωθεί με ένα μαθητικό debate υπό τον συντονισμό του διδάσκοντος/α, στο οποίο θα μετέχουν δύο 3μελείς ή 4μελείς ομάδες. Η μία θα επιχειρηματολογεί υπέρ του ρόλου του διαδικτύου στην προαγωγή της μουσικής δημιουργίας και της αύξησης της ακρόασης μουσικών έργων από τα άτομα-χρήστες τους, ενώ η άλλη θα επιχειρηματολογεί κατά, εξαιτίας των προαναφερόμενων προβλημάτων, β, γ και δ.

1-2

+1
η δραστηριότητα

12. ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗ

Να διδαχτεί περιληπτικά και μόνο μέχρι και την παράγραφο στην οποία γίνεται αναφορά στον Ξενάκη (σ. 77).

Δεν πρέπει να παραληφθεί η αναφορά στην αναγνωρισμένη διεθνώς προσφορά του στη σύνδεση της μουσικής σύνθεσης με μαθηματικές θεωρίες, με την αρχιτεκτονική και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

13. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ -
ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΗΣ
ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Να διδαχτεί μόνο η υποενότητα Μουσική και γλώσσα (σ.87-89).

Mε αφορμή αυτή την υποενότητα, ο διδάσκων/ουσα να εξηγήσει ότι ο καλύτερος τρόπος για να μελετήσει κανείς τη σχέση των έργων της γλώσσας με τα μουσικά έργα, είναι να μελετήσει τραγούδια μελοποιημένης ποίησης. Γιατί, μελετώντας τα συνηθισμένα τραγούδια, μελετάμε μεν τη σχέση λόγου και μουσικής, αλλά ο στιχουργικός αυτός “λόγος” έχει εξορισμού του δημιουργηθεί από την αρχή, μόνο και μόνο για να “υπηρετήσει” ένα μουσικό έργο που λέγεται τραγούδι. Αντίθετα, στη μελοποιημένη ποίηση θεωρούνται ισάξια τα δύο έργα –δηλαδή το ποιητικό και το μουσικό (: η μουσική του τραγουδιού)–, αφού τα ποιήματα δεν γράφονται για να μελοποιηθούν, αλλά για να λειτουργήσουν ως αυτόνομα-αυτοτελή και “αυτάρκη” έργα. Οπότε μελετώντας μελοποιημένη ποίηση, μελετάμε τη σχέση μεταξύ δύο ισότιμων εταίρων της τέχνης: της γλώσσας και των ποιητικών κειμένων/έργων της από τη μια, και της μουσικής από την άλλη.

Μετά, ο διδάσκων/ουσα είναι σκόπιμο να κάνει με τους μαθητές/τριες την εξής δραστηριότητα:

Να χωρίσει το τμήμα σε 3 ομάδες και κάθε ομάδα να αναλάβει να βρει τα μελοποιημένα ποιήματα μια κατηγορίας ποίησης. (Και θα τους εξηγήσει ότι Αφού τα βρει, να επιλέξει αυτά που της αρέσουν περισσότερο και να τα φέρει σε cd να ακουστούν στην τάξη. Σε αυτή την παρουσίαση, αφού τα μέλη εξηγήσουν στους συμμαθητές/τριες τους τι τους αρέσει περισσότερο σε αυτά, όλοι οι μαθητές/τριες τους τμήματος μπορούν να αρχίσουν, υπό την καθοδήγηση του διδάσκοντος, μία συζήτηση σχετικά με τη σχέση μεταξύ λόγου και μουσικής σε αυτά, αλλά και με την ερμηνεία των τραγουδιστών ως προς το περιεχόμενο των ποιημάτων.

1η ομάδα: έμμετρα ελληνικά ποιήματα (π.χ. Καρυωτάκης, Πολυδούρη)

2η ομάδα: άμετρα ελληνικά ποιήματα (π.χ. Ρίτσος)

3η ομάδα: ποιήματα ξένων ποιητών μεταφρασμένα (π.χ. Λόρκα)

Στο τέλος, είναι χρήσιμο να συγκρίνουν τα τραγούδια που προέκυψαν από την άμετρη ποίηση ως προς όσα προέκυψαν από την έμμετρη.

Μπορεί, επίσης, να ζητήσει από μια μικρή ομάδα μαθητώτριών να βρει ποια από τα ποιήματα που περιέχει το σχολικό βιβλίο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας κάθε τάξης του Γυμνασίου και του Λυκείου, έχει μελοποιηθεί και τα φέρει σε cd να ακουστούν στην τάξη, ώστε, στη συνέχεια, να αρχίσουν όλοι οι μαθητές/τριες του τμήματος μία συζήτηση σχετικά με τη σχέση μεταξύ λόγου και μουσικής σε αυτά τα τραγούδια.

1

+2
η δραστηριότητα

Όταν καλυφθεί η ανωτέρω ύλη ο διδάσκων/ουσα συνεργαζόμενος/η (ακόμα και στην επιλογή του θέματος και των τραγουδιών ή των μουσικών έργων) με τους μαθητές/τριες (μαθητοκεντρκή και ομαδοσυνεργατική διδασκαλία) να ετοιμάσει ένα μουσικοθεατρικό δρώμενο για να παρουσιαστεί εντός ή εκτός σχολείου στο τέλος του σχολικού έτους. Αυτό πρέπει να είναι εύκολα υλοποιήσιμο ώστε να μπορούν να μετέχουν σε αυτό με επαρκή τρόπο, όλοι οι μαθητές/τριες - άλλοι τραγουδώντας, άλλοι παίζοντας μουσικό όργανο και άλλοι (που δεν θα έχουν την επιθυμία να μετάσχουν ως μουσικοί στη δραστηριότητα), ενδεχομένως, φροντίζοντας την ηχοληψία, ή τα σκηνικά και τα κοστούμια (αν αυτό διαθέτει τέτοια).

Αν προτιμά ο διδάσκων/ουσα μπορεί να προγραμματίσει να αφιερώνει ένα δίωρο κάθε τρεις εβδομάδες π.χ. στη διδασκαλία-προετοιμασία αυτού του project, οι βασικότεροι στόχοι του οποίου είναι να δώσει την ευκαιρία και τη δυνατότητα στους μαθητές
 (α) να εκφράσουν και να συνειδητοποιήσουν –με τη βοήθεια του διδάσκοντος/ουσα– το μουσικό ταλέντο που ίσως διαθέτουν,
 (β) να εξωτερικεύσουν τον εσωτερικό (και ψυχικό) τους κόσμο και
 (γ) εκφράζουν την προσωπικότητά τους μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο της ομάδας των συμμαθητών/τριών-συνομηλίκων τους, αυξάνοντας έτσι την κοινωνικότητά τους, και βελτιώνοντας την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμησή τους, αλλά και τις τεχνικές και την ικανότητα αυτοέκφρασης, (δημόσιας) (αυτο)παρουσίασης και επικοινωνίας που διαθέτουν.

Ιδέες για το περιεχόμενο του δρώμενου/project:
 1) μικρή συναυλία με τραγούδια, αφιερωμένη σε ένα είδος τραγουδιών (π.χ. νέγρικα ή ελληνικά δημοτικά ή λαϊκά) ή σε έναν Έλληνα συνθέτη τραγουδιών (π.χ. Θεοδωράκη ή Χατζιδάκι). Κάποια από αυτά θα αποδίδονται από μονόφωνη χορωδία και κάποια από σολίστες,
 2) επί σκηνής τραγουδούν οι μαθητές/τριες ερμηνεύοντας με εκφραστικό τρόπο κάποιοι τραγούδια που έχουν ένα κοινό θέμα: π.χ. τα τρένα, τη θάλασσα, τα ταξίδια ή τα πλοία, τον έρωτα ή τη μετανάστευση.
 Από την ακρόαση του ενός τραγουδιού στο άλλο, μπορεί να παρεμβάλλεται η απαγγελία μιας φράσης ή μιας παραγράφου από έναν μαθητή, η οποία λειτουργεί ως «γέφυρα» μεταξύ των τραγουδιών, που την έχει γράψει ένας μαθητής/τρια καθοδηγούμενος από τον καθηγητή/τρια του ή μόνος. Μπορεί όμως και να προέρχεται από ένα λογοτεχνικό κείμενο (πεζό ή ποίημα).
 Μπορεί, μάλιστα, αν οι συνθήκες επιτρέπουν να ετοιμάσει μια υποομάδα μαθητών/τριών και προβολή βίντεο -χωρίς ήχο- σχετικών με το θέμα των αποδιδόμενων τραγουδιών, για τη δημόσια παρουσίαση του προαναφερόμενου (μικρού) project.